Uşaqları Günvurmadan Qorumağın Elmi Əsasları: Valideynlər Üçün Yay Təlimatı. Pediatriya.az

Yay aylarında hava temperaturunun artması ilə günvurma (termik şok və ya istilik vurması) halları, xüsusilə uşaqlar üçün ciddi təhlükə yaradır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, hər yay mövsümündə günvurma ilə bağlı xəstəxanaya yerləşdirilən uşaqların sayı 20%-dən çox artır [1]. Körpə və azyaşlı uşaqların bədən səthinin nisbətən böyük olması və termorequlyasiya mexanizmlərinin tam inkişaf etməməsi onları risk altına salır [2].
1. Günəş şüalarından qorunma vaxtı
Saat 10:00–16:00 arası günəşin ultrabənövşəyi (UV) şüalarının təsiri ən yüksək səviyyədədir. Bu saatlarda uşaqları birbaşa gün altında oynamağa buraxmaq risklidir. Günəşə çıxmaq üçün ən uyğun vaxtlar səhər saatları (07:00–10:00) və axşam saatları (16:30–19:00) hesab olunur [3].
Ən çox təsirlənənlər:
- Açıq dərili, çilli və sarışın uşaqlar
- 1 yaşdan kiçik körpələr
2. Su qəbulu və susuzluğun qarşısı
İsti havalarda tərləmə yolu ilə bədən maye və elektrolit itirir. Körpələr və uşaqlar isə bəzən susadıqlarını hiss etmirlər.
- 1–3 yaş: gündəlik 1–1.2 litr su tövsiyə olunur.
- 4 yaş və yuxarı: gündə 1.5 litr su tövsiyə olunur [4].
- Ana südü ilə qidalanan ilk 6 ay körpələrə əlavə su verilməsinə ehtiyac yoxdur.
- Süni qidalanan körpələrə qida sonrası 1–2 çay qaşığı su verilməsi tövsiyə olunur.
3. Günəşdən qoruyucu krem istifadəsi
- Günəşə çıxmazdan 30 dəqiqə əvvəl SPF 50 və ya daha yüksək qoruyucu krem tətbiq edin.
- Kremin təsiri 2-3 saat sonra azalır, yenidən tətbiq olunmalıdır.
- Dəniz və ya hovuzdan sonra mütləq yenilənməlidir.
Amerika Pediatriya Akademiyası (AAP) 6 aydan yuxarı uşaqlarda mineral əsaslı (sink oksid və ya titanyum dioksid) günəş kremlərini tövsiyə edir [5].
4. Uyğun geyim seçimi
- Açıq rəngli, tərləməyə imkan verən pambıq materiallardan istifadə edin.
- Sintetik və sıx geyimlərdən çəkinin.
- Bədənin mümkün qədər örtülməsi, amma havalandırmanın təmin olunması önəmlidir.
5. Papaq və günəş eynəyi istifadəsi
- Geniş kənarlı papaqlar başı və üz nahiyəsini qoruyur.
- UV-filtrli günəş eynəkləri gözləri zərərli şüalardan qorumaq üçün tövsiyə olunur. Eynəklər CE və ya UV400 sertifikatlı olmalıdır. Uşaqlar üçün günəş eynəyi seçimi və istifadəsi barədə daha ətraflı məlumat üçün Pediatriya.az saytındakı bu məqaləyə (https://pediatriya.az/usaqlarin-gunes-eyneyinden-istifadesi/) baxa bilərsiniz.
6. Tez-tez duş qəbulu
- Duş bədən temperaturunun tənzimlənməsində effektiv üsuldur.
- Körpələrdə gün ərzində bir dəfə ilıq duş, böyük uşaqlarda isə gündə 2 dəfə duş tövsiyə oluna bilər.
- Gündəlik şampun istifadəsi əvəzinə, günaşırı və ya ehtiyac olduqda istifadə yetərlidir.
7. Uşaqları avtomobildə tək qoymayın
- Günəş altında qalan avtomobilin içərisi 15 dəqiqədə +20°C-yə qədər arta bilər [6].
- Uşaqların avtomobildə tək qalması istilik şoku və ölümə səbəb ola bilər.
- Avtomobil oturacaqları da istiliyi saxladığı üçün təhlükə yaradır.
8. Kondisioner istifadəsi
İsti havalarda otaq temperaturunu tənzimləmək üçün kondisionerlərdən istifadə faydalı ola bilər. Lakin uşaqlar, xüsusilə körpələr olan evlərdə kondisionerin düzgün istifadəsi vacibdir:
- Kondisionerin birbaşa uşağın üzərinə vurmamasına diqqət edin.
- Otaq temperaturu çox aşağı salınmamalı, optimal olaraq −26∘C civarında saxlanılmalıdır.
- Filtrlərin mütəmadi təmizlənməsi və ya dəyişdirilməsi vacibdir ki, hava təmiz qalsın və allergiya riski azalmasın.
- Kondisionerli otaqlarda havanın qurumasının qarşısını almaq üçün nəmləndiricilərdən istifadə etmək və ya vaxtaşırı otağı havalandırmaq tövsiyə olunur.
Körpələrin kondisioner istifadə olunan yerdə saxlanması barədə daha ətraflı məlumat üçün Pediatriya.az saytındakı bu məqaləyə (https://pediatriya.az/korpemi-kondisioner-istifade-olunan-yerde-saxlaya-bilerem/) müraciət edə bilərsiniz.
Nəticə
Uşaqları günvurma təhlükəsindən qorumaq üçün fiziki mühitin tənzimlənməsi, düzgün geyim, su balansının qorunması və müdafiə vasitələrinin istifadəsi vacibdir. Sadə, amma təsirli bu tədbirlər həyat qurtara bilər.
İstinadlar
- WHO. Heatwaves and Health. https://www.who.int
- Schmitt BD. Fever and Heat Stroke in Children. Pediatric Clinics of North America. 2000.
- CDC. Sun Safety Tips for Children. https://www.cdc.gov
- EFSA. Scientific Opinion on Dietary Reference Values for water. 2010.
- American Academy of Pediatrics. Sun Safety and Protection.
- National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA). Vehicular Heatstroke Facts.
Nərmin Əzizova, Pediatriya.az saytının təsisçisi