Uşaqlarda qızdırma haqqında vacib məlumatlar. Həkim Nərmin Əzizova

Təcili yardıma müraciət edən uşaqların bir çox qisminin əsas şikayəti qızdırmadır. Buna görə ailələrin qızdırma ilə əlaqədar olan baza məlumatlarını bilmələri vacibdir. Bu mövzuda əsas məqsəd qızdırma ilə bağlı ümumi məlumatların ailələrə çatdırılmasıdır.

Qızdırma nədir?

Qızdırma – xəstəliklərə qarşı bir müdafiə mexanizmi olub, bədən temperaturunun yüksəlməsidir və özü təkcə bir xəstəlik deyildir.

Qızdırmaya səbəb nə olur və ya hansı xəstəliklər “qızdırma verir”?

Qızdırmaya səbəb olan bir çox xəstəlik vardır. Bunların əsas qismini müalicəsi daha asan infeksion xəstəliklər olduğu halda, bir qismini isə daha ciddi və ya həyat üçün təhlükəli olan xəstəliklər təşkil edir. Uşaqlıq dövründə ən çox qızdırmaya səbəb olan infeksion xəstəliklərdən yuxarı tənəffüs yolları infeksiyaları, sinuzit və orta qulaq iltihabını (otit) misal göstərə bilərik.  Digər qisim vacib olan qızdırma verən infeksion xəstəliklər arasında sidik yolu infeksiyaları, aşağı tənəffüs yolu infeksiyaları və menengit təşkil edir. Ancaq infeksion xəstəliklər xaricində də bir çox xəstəliklər qızdırmaya səbəb ola bilər. Ona görə də qızdırması olan uşağın həkim tərəfindən müayinə olunması vacibdir.

Qızdırmanı necə ölçmək lazımdır?

Qızdırma qoltuq altından, ağızdan, qulaqdan, alından və ya anal bölgədən istilikölçən vasitə (termometr) ilə ölçülə bilinər. Əsasən 38°C və ondan yuxarı göstəricilər qızdırma olaraq qəbul edilir. İnsanlar qızdırmanı əsasən qoltuq altına istilikölçən cihazı qoymaqla ölçürlər ki, bu da ölçmək üçün daha asan vasitə hesab edilir. Hərarəti ölçərkən qoltuqaltının nəm olmamasına və termometrin 3-5 dəqiqə ərzində saxlanılmasına diqqət edin.

Həmçinin dəriyə toxunmadan bədən istiliyini ölçmək üçün nəzərdə tutulmuş kontaktsız termometrlər xəstəxanalarda, məktəblərdə və ictimai yerlərdə, xüsusən də qrip mövsümü və ya pandemiya zamanı temperaturun sürətli, gigiyenik yoxlanılması üçün geniş istifadə olunur. Ən mühüm üstünlüyü təhlükəsizlik, sürət və istifadə rahatlığıdır. Bununla yanaşı bəzi mütəxəssislərin fikrincə adi termometrlərdən fərqli olaraq daha dəqiq ölüçünü göstərə bilməməsidir.

Uşağınızın qızdırması olduqda nələr etməlisiniz?

  • Uşağınızın qızdırması olduqda ilk öncə sakit olmağa, həyəcanınızı dəf etməyə və səbrli olmağa çalışın;
  • Əgər uşağınız 3 ayın altındadırsa mütləq qaydada təcili olaraq həkimə müraciət edin və uşağınıza həkim məsləhəti olmadan heç bir dərman verməyin;

3 aydan böyük olan uşaqlarda hərarət müəyyən edilikdikdə:

  1. Uşağınızın əynindən qalın paltarlarını çıxarın və əynində yalnız nazik paltarları saxlayın;
  2. Qızdırma uşağın mayeyə ehtiyacını artırır. Ona görə də qızdırması olan uşağa bol maye verməyə çalışın;
  3. Qızdırma 38°C və ondan yuxarıdırsa qızdırmasalıcı dərman verməyə çalışın:
  • Uşaqlıq dövründə qızdırmasalıcı kimi ən çox istifadə olunan dərman Parasetamoldur . Hər doz uşağınızın hər kilosuna uyğun olaraq 10-15 mq. olacaq şəkildə 4-6 saat ara ilə verilə bilər. (yəni gündə 4-6 dəfə) (məsələn: 10 kq çəkisi olan uşağa 100-150 mq. Parasetamol verilə bilər);
  • Qızıdrmasalıcı kimi istifadə olunan digər preparat isə İbuprofendir. Onu isə hər kilosuna uyğun olaraq 5-10 mq 6 saat ara ilə verilə bilər. (gündə 4 dəfə) (məsələn: 10 kq çəkisi olan uşağa 50-100 mq İbuprofen verilə bilər);
  • Hətta İbuprofen və Parasetamol bir birilərini əvəzləyərək gün ərzində verilə bilər. Gün ərzində 4-6 dəfə olmaq şərti ilə. Bunu həkiminizlə məsləhətləşməyiniz daha uyğun olar;
  1. İlıq su ilə duş etdirmək və ya ilıq su ilə isladılmış bezlərin istifadəsi, qızdırmasalıcıların təsir effekti başlayanadək (və ya digər dərmanı vermək üçün vaxt gözləyərək) ən uyğun vasitələrdən hesab edilir.

Qızdırma zamanı ən çox müşahidə olunan səhvlər hansılardır?

  • “Uşağa soyuq olar” qorxusu ilə paltarlarının çıxarmamaq və ya daha da qalın geyindirmək;
  • Qızıdrmasalıcı kimi aspirindən istifadə olunması (Uşaqlıq dövründə həkim təyinatı olmadan Aspirin istifadəsi qəti qadağadır);
  • Çox soyuq su ilə duş qəbul edilməsi (Bu zaman qızdırma tez bir zamanda yenidən yüksələ biləcəyinə görə məsləhət görülmür);
  • Alkoqol və ya sirkə ilə qızdırmanı aşağı salmağa çalışmaq;
  • Çox isti və ya çox soyuq içməyə maye verilməsi;
  • Qızdırmasalıcıdan başqa digər dərmanların həkimdən soruşmadan verilməsi;
  • Soyuqdəymə üçün verilən dərmanlarla birgə qızdırmasalıcı dərmanların verilməsi. Çünki, bəzi öskürək və ya qrip üçün olan dərmanların içində Parasetamol qrupu qızdırmasalıcılar vardır. Ona görə bu tip dərmanlar verdiyiniz zaman həkiminizlə məsləhətləşməyi tövsiyə edirik.

Təcili yardıma müraciət olunması ehtiyac duyulan vəziyyətlər

  • Yenidoğulanlar və 3 ay altı körpələr qızdırması olan kimi təcili xəstəxanaya müraciət edilməlidir (Bu yaş qrupunda immun sistem hələ tam formalaşmadığından infeksion proseslərlə mübarizə apara bilmir. Ciddi infeksion proseslərə yatqınlıq olur. Ona görə qızdırmanın səbəbi təcili araşdırılmalıdır);
  • Uşaq indi və ya əvvəlki dövrlərdə qızdırma ilə bağlı olaraq qıcolma keçiribsə;
  • Hər hansı yaş qrupunda qızdırma ilə birlikdə huş pozğunluğu, yuxulu vəziyyət, yuxudan durğuza bilməmək, sualları cavabsız qoyma kimi hallar varsa;
  • Qızdırma ilə bərabər ishal və təkrarlayan qusma, maye itkisi varsa;
  • Qızdırma ilə bərabər ümumi vəziyyəti pisdirsə;
  • Körpədə və ya uşaqda qızdırma 40°C və ya ondan yuxarıdırsa;
  • Körpə və uşaqda ağlama, inləmə və ya toxunduqda narahatçılıq hissi varsa;
  • Qızdırma ilə bərabər bədəndə səpkilər varsa və xüsusən bu səpkilər tədricən solmursa;
  • Uşağınız tənginəfəs (nəfəs almaqda çətinlik çəkirsə) olursa;
  • Uşağınız qızdırma ilə yanaşı dayanmadan ağlayırsa və onu sakitləşdirə bilmirsinirsə;
  • Uşağınızın dəri rəngi soluq, mavi-bənövşəyi rəngdə görünürsə uşağınız təcili həkim tərəfindən görülüb, müalicə təyin olunmalıdır.

Müayinə olunduqdan sonra təkrar həkimə müraciət edilməsi ehtiyacı olan vəziyyətlər

Uşaqların bir qismində yüngül qəbul edilən şikayətlər getdikcə ağırlaşaraq ciddi xəstəliklər inkişaf edə bilər. Əgər uşağınızın vəziyyəti get-gedə ağırlaşırsa o zaman təcili həkimə müraciət etməyiniz məsləhət görülür. Uşağınızın qızdırması 3 gündən daha uzun müddət davam edirsə və ya antibiotik istifadəsinə 48 saatdan çoxdur başlayıb amma ümumi vəziyyəti daha da pisləşirsə dərhal kontrola həkiminizin yanına müraciət etməyiniz məsləhət görülür.

Bəs antibiotiklər nə zaman istifadə olunmalıdır?

Uşaqlarda daha çox qızdırmaya səbəb olan yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarıdır ki, onun da törədiciləri əsasən viruslardır. Virusların yol açdığı xəstəliklərdə isə antibiotik istifadəsi mənasızdır. Hətta lazımsız olaraq antibiotik istifadəsi də orqanizmə müxtəlif yan təsirləredə bilər. Ona görə də həkiminiz antibiotik istifadəsini məsləhət görməyibsə, antibiotik istifadəsindən uzaq durmağınız tövsiyə olunur. Əgər həkimiz antibiotik istifadəsini məsləhət görübsə onda vaxt itirmədən müalicəyə başlamağınız məsləhətdir. Antibiotik müalicəsinə başladıqdan sonra 48-72 saat ərzində qızdırmanın davam etməsi gözlənilən bir əlamətdir.  Bu müddət ərzində qızdırma olarsa qızdırma salıcılar istifadə oluna bilinər.

Qızdırma ilə bağlı olaraq bilinməsi gərəkən məqamlar

  • Uşağınızın yüksək qızdırmasının olması həmişə ciddi bir xəstəlik olduğunu göstərmir;
  • Qızdırmasalıcılar ilə çətinliklə düşürülən qızdırmanın xəstəliyin ciddiliyini göstərən əlamət deyildir;
  • Antibiotiklərin qızdırmasalıcı təsiri yoxdur;
  • Daha əvvəl istifadə etdiyiniz qızdırmasalıcı dərmanın qapağı açılıbsa və 1 aydan çox müddət keçibsə, dərman öz təsir effektini itirmiş ola bilər. Bu zaman yenidən dərman almağınız məsləhətdir.

Uşağınız infeksiyalardan qorumaq üçün ən azından ilk 6 ay ancaq ana südü verin. Hər zaman uşağınıza vaxtında peyvənd elətdirməyinizi məsləhət görürük.

Həkim Nərmin Əzizova, Pediatriya.az saytının təsisçisi