Uşaqlara Tualet Təlimi: Valideynlər Üçün Bələdçi. Həkim Nərmin Əzizova

2-5 yaş Uşaq psixologiyası Xəbərlər
24 İyun 2019

Tualet təliminin məqsədi

Tualet təlimi uşağın həm gündüz, həm də gecə saatlarında sidik və nəcis ifrazına nəzarət edə bilmə bacarığını inkişaf etdirməkdir. Bu, uşağın özünəinam və müstəqillik yolundakı vacib mərhələlərdən biridir.

Təlimə nə zaman başlamaq lazımdır?

Tualet təlimi üçün uyğun yaş aralığı adətən 18–24 ay hesab edilir. Bu dövrdə:

  • Sidik yollarının əzələləri kifayət qədər inkişaf etmiş olur;
  • Uşaq verilən sadə əmrləri anlayır və reaksiya verir;
  • Zehni və motor bacarıqları artmış olur.

Hər bir uşağın inkişaf tempi fərqlidir. Əgər fiziki və ya zehni çətinlikləri varsa, fərdi yanaşma tələb olunur.

Uşağın hazır olduğunu göstərən əlamətlər

✅ Sadə əmrləri yerinə yetirir
✅ “Yox” deyə bilir
✅ Nizamlı bağırsaq hərəkətləri var
✅ Tualet marağı göstərir
✅ Alt paltarını gün ərzində quru saxlayır
✅ Mimikalarla və ya işarələrlə ehtiyacını izah edir
✅ Tualetə getmək istədiyini bildirir

Təlim zamanı yadda saxlanmalı nüanslar

  • Təzyiq göstərməyin. Proses uşaq üçün stresssiz olmalıdır;
  • Səhv etdikdə danlamaq və ya cəzalandırmaq olmaz;
  • Tualet ehtiyacını ifadə etdikdə sakit və dəstəkləyici olun;
  • Geyim rahat və asanlıqla çıxarıla bilən olmalıdır;
  • Gündüz və gecə eyni anda bezsizliyə keçid tövsiyə olunur;
  • Oturacağı (qarşoku) maraqlı və əlverişli edin;
  • Gigiyena qaydalarını (əl yuma, təmizlik) paralel şəkildə öyrədin.

Valideynlərin yol verdiyi səhvlər

❌ Sərt və təzyiqli yanaşma
❌ Nəticəni uğur kimi nümayiş etdirmək
❌ Uşağın ehtiyaclarını tənqid etmək və ya utandırmaq
❌ Bezin bağlanmasını gəzinti və ya istirahət üçün bəhanə etmək

Gecə islatmaları

Gündüz təmizliyinə baxmayaraq gecə islatmaları:

  • Fizioloji (doğuşdan anomaliya);
  • Psixoloji (narahatlıq, qısqanclıq, yeni uşaq);
  • Yuxu dərinliyi ilə bağlı ola bilər.

🕒 Tövsiyə:

  1. Yatmazdan 1 saat əvvəl maye qəbulunu azaldın.
  2. Yuxudan 1,5–2 saat sonra oyadaraq tualetə aparın.
  3. Sadə izləmə cədvəli qurun və uşaqla birlikdə qeyd edin.

Uşaq inadkarlıq edirsə

Əgər uşaq tualetə getməkdən imtina edirsə, səbəbi aydınlaşdırın:

  • Su səslərindən qorxur?
  • Ayaqları yuxarı qalır?
  • Tualetdə uzun qalmaq istəmir?
  • Qarşok soyuqdur?

👉 Kiçik dəyişiklərlə narahatlıqları aradan qaldırmaq mümkündür. Məsələn, ayaqları üçün dayaq, isti oturacaq, oyuncaqlı mühit və s.

Təlimin faydaları

📌 Psixoloji və sosial inkişaf: Müstəqillik, özünə inam, sosial adaptasiya;

📌 Sağlamlıq: Daha yaxşı gigiyena və infeksiyalardan qorunma;

📌 Təhsil və sosial mühit: Bağça və məktəbə hazırlıq;

📌 Ətraf mühit və iqtisadi fayda: Birdəfəlik bezlərə ehtiyac azalır, büdcəyə qənaət edilir.

📚 Əsas istinadlar:

  • Schum, S., & Haith, M. M. (2016). Erkən uşaqlıq dövründə tualet təliminin əhəmiyyəti.
  • Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Əllərin yuyulması, 2020.
  • Environmental Protection Agency (EPA), Uşaq bezlərinin ətraf mühitə təsiri, 2018.
  • Hamalainen, A. (2019). Erkən Tualet Təliminin İqtisadi Faydaları.

Son söz

Tualet təlimi uşağın inkişafında təbii və vacib mərhələdir. Hər bir uşaq fərqlidir. Səbir, anlayış və uyğun dəstək ilə bu prosesi həm uşaq, həm də ailə üçün uğurlu və pozitiv hala gətirmək mümkündür.

👶 “Uşağınız öyrənir – ona yol göstərin, onu yoxlayın, amma təzyiq göstərməyin.”

Nərmin Əzizova, Pediatriya.az saytının təsisçisi