Uşaqlarda Qarın Ağrısı: Səbəbləri və Yanaşma Üsulları. Həkim Nərmin Əzizova
Uşaqlarda Qarın Ağrısı: Səbəbləri və Yanaşma Üsulları
Həkim Nərmin Əzizova
Uşaqlarda qarın ağrısı geniş yayılmış və fərqli səbəblərlə əlaqəli olan bir simptomdur. Əksər hallarda bu ağrılar xoşxassəli olsa da, bəzən ciddi tibbi və ya cərrahi müdaxilə tələb edən hallar da müşahidə olunur. Qarın ağrısı uşaqlarda valideynlərin həkimə müraciət etməsinin ən tez-tez rast gəlinən səbəblərindən biridir.
Ümumi səbəblər:
Qarın ağrısının yaranmasına səbəb olan faktorlar yaş qrupuna və yanaşı simptomlara görə dəyişə bilər. Ən çox müşahidə olunan səbəblər bunlardır:
- Mədə-bağırsaq infeksiyaları (virus və ya bakterial mənşəli)
- Parazitar infeksiyalar, xüsusilə helmintozlar
- Qəbizlik, xüsusən xroniki forması
- Kolik (qaz sancıları), xüsusilə 6 aya qədər olan körpələrdə
- Sidik yolları infeksiyaları
- Qida allergiyası və ya qida zəhərlənmələri
Ağrının davam müddətinə görə qruplaşdırma:
- Qısa müddətli, kəskin qarın ağrısı – adətən 3 saatdan az davam edir və çox zaman ciddi patologiya ilə əlaqəli olmur.
- Xronik və ya təkrarlanan qarın ağrısı – 3 aydan uzun müddət davam edən, uşağın gündəlik fəaliyyətinə təsir edən ağrılardır. Bu ağrıların 85-90%-i funksional, yalnız 10-15%-i orqanik səbəblərlə əlaqələndirilir.
Orqanik və funksional qarın ağrıları:
Qarın ağrılarını orqanik və funksional olaraq iki əsas kateqoriyaya ayırmaq olar.
Orqanik səbəblər:
- Gecə ağrıları və uşaqda yuxudan oyanma
- Qızdırma, baş ağrısı, səpgi, anemiya
- İştahsızlıq və ya çəki itkisi
- Böyümə və inkişaf ləngiməsi
- Artralgiya və ya gecikmiş cinsi inkişaf
- Perianal bölgədə zədələnmələr
- Sistemik xəstəliklər (məsələn, FMF – Ailəvi Aralıq Dənizi Qızdırması)
Funksional səbəblər:
- Funksional dispepsiya – qarında yuxarı nahiyədə narahatlıq, tez doyma, ürəkbulanma və qaz şikayətləri
- Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu – qarın ağrısı nəcislə əlaqəli şəkildə dəyişir
- Aerofagiya – udulan hava nəticəsində şişkinlik və qaz şikayətləri
Diqqət edilməli klinik əlamətlər:
Valideynlər aşağıdakı simptomlara diqqət yetirməlidirlər:
- Uşaq gecə yuxudan ağrı ilə oyanırsa
- Qarın ağrısına qızdırma, qusma, ishal, sidikdə yanma və ya qan qarışırsa
- Qarında şişlik və ya lokal ağrılı bölgə varsa
- Qarın ağrısı ilə yanaşı çəki itkisi və ya iştahsızlıq müşahidə olunursa
Ciddi tibbi müdaxilə tələb edə biləcək hallar:
- Appendisit – sağ aşağı qadranda kəskin ağrı və hərəkətlə ağrının artması
- Bağırsaq keçməməzliyi və invaginasiya – körpələrdə yuxudan ağrı ilə oyanma və qanlı nəcis
- Testis burulması və ya yumurtalıq kistasının burulması – kəskin qarın və ya qasıq nahiyəsi ağrısı ilə müşayiət olunur
Qızlarda və oğlanlarda qarın ağrısına xüsusi yanaşmalar:
- Qızlarda menstrual tsikl öncəsi və ya yumurtalıq problemləri
- Oğlan uşaqlarında testis burulması — təcili cərrahi müdaxilə tələb edən vəziyyətdir
Psixosomatik və emosional səbəblər:
Bəzi uşaqlarda stress, məktəbə getmə qorxusu və ya ailədaxili gərginlik funksional qarın ağrılarına səbəb ola bilər. Bu hallar daha çox məktəb yaşlı uşaqlarda müşahidə edilir.
Valideynlərə tövsiyələr:
- Qarın ağrısı şikayəti zamanı uşağın digər simptomlarını da diqqətlə müşahidə edin.
- Qəbizlik, qida vərdişləri və stress amillərini nəzərə alın.
- Ağrı davamlı və şiddətlidirsə, mütləq həkimə müraciət edin.
- Ev şəraitində özbaşına antibiotik və ya ağrıkəsici istifadə etmək risklidir.
Nəticə:
Uşaqlarda qarın ağrısı, bəzən sadə, bəzən isə həyati əhəmiyyət daşıyan problemlərin ilk əlaməti ola bilər. Buna görə hərtərəfli anamnez, fiziki müayinə və lazım gəldikdə laborator müayinələr əsasında dəqiq diaqnoz qoyulmalı və uyğun müalicə başlanmalıdır.
İstinadlar:
Schoettler I., (2021). Uşaq qarın ağrısı: ümumi səbəblərin nəzərdən keçirilməsi və diaqnostik yanaşma. Uşaq Sağlamlığı, 10 (2), 95-104. Rosen, M. A. və b. (2017).
Uşaqlarda qarın ağrısının qiymətləndirilməsi. Pediatriya, 139(2), e20161976.
Tolia, V. N. və başqaları. (2018). Uşaqlarda qarın ağrısı: epidemiologiya, səbəblər və idarəetmə. Klinik Pediatriya, 57(5), 533-540.
Nərmin Əzizova,
K.Y.Fərəcova adına Elmi-Tədqiqat Pediatriya İnstitutunun həkimi və dissertantı, Azərbaycan Tibb Universitetinin I Uşaq Xəstəlikləri kafedrasının əməkdaşı