“6-cı xəstəlik” və ya “Roseola infantum” (Ekzantema subitum) barədə. Həkim Nərmin Əzizova
“6-cı xəstəlik” – Roseola Infantum (Exanthema Subitum)
“6-cı xəstəlik” nədir?
“6-cı xəstəlik” və ya Roseola infantum – herpes virusları (HHV-6 və HHV-7) tərəfindən törədilən, uşaqlıq dövründə baş verən, kəskin, səpkili virus infeksiyasıdır. Ən çox 6 ay – 2 yaş arasında müşahidə olunur və əsasən bağçaya gedən uşaqlarda rast gəlinir. Xəstəlik ilin istənilən fəslində ortaya çıxa bilər və əksər hallarda yüngül keçir.
Əsas simptomlar
- Yüksək hərarət: Birdən başlayan və 38°C-dən yuxarı olan qızdırma (adətən 3–5 gün davam edir);
- Dəri səpkiləri: Qızdırmanın düşməsindən 12–24 saat sonra gövdədə başlayan çəhrayı səpkilər;
- Boğaz ağrısı, burun axıntısı, öskürək;
- Boyun limfa düyünlərinin şişməsi;
- İştahsızlıq, yüngül ishal, göz qapaqlarında şişkinlik;
- Qıcolma: Xüsusilə kiçik yaşlı uşaqlarda yüksək hərarətə bağlı olaraq febril qıcolma ola bilər.
Səpkilər adətən sinə, bel və qarında başlayır, sonra üzə və ətraflara yayılır. Basdıqda solur, qaşınma və narahatlıq yaratmır, 1–3 gün ərzində keçir.
Yoluxma yolları
Virus insandan insana hava-damcı və təmas yolu ilə keçir. Qızdırma mərhələsində belə yoluxucudur. Eyni stəkan və ya qaşıqdan istifadə belə yoluxma üçün kifayətdir.
Risk qrupları
- 6–15 ay arası körpələr;
- İmmun çatışmazlığı olan uşaqlar;
- 6 aydan kiçik körpələr adətən anadan keçmiş antitellərlə qorunur.
Diaqnoz
Xəstəlik adətən kliniki əlamətlər – xüsusilə qızdırmadan sonra xarakterik səpkilərin yaranması – əsasında diaqnoz edilir. Əksər hallarda laborator analizə ehtiyac olmur. Ağırlaşma və ya immunçatışmazlıq hallarında qan analizləri və seroloji testlər faydalı ola bilər.
Müalicə
Xəstəlik virus mənşəli olduğundan antibiotiklərə ehtiyac yoxdur. Müalicə simptomatik aparılır:
- Yataq rejimi;
- Bol maye qəbulu;
- Otağın havasının dəyişdirilməsi;
- Qızdırma salıcı vasitələrin istifadəsi;
- Səpkilər müalicəsiz, öz-özünə keçər.
Qızdırma ilə bağlı ətraflı məlumat üçün: pediatriya.az/qizdirma-haqqinda-bilmeli-oldugumuz-vacib-melumatlar
Qıcolmalarla bağlı: pediatriya.az/qizdirma-ile-bagli-qicolmalar-barede-vacib-melumatlar
Nə zaman həkimə müraciət olunmalıdır
- Qızdırma 39.4°C-dən yüksəkdirsə;
- Qızdırma 7 gündən çox davam edirsə;
- Səpkilər 3 gündən artıq davam edirsə;
- Qıcolma müşahidə olunursa.
Qorunma yolları
Bu infeksiyaya qarşı peyvənd yoxdur. Xəstəlik bir dəfə keçirildikdən sonra ömürlük immunitet yaranır. Qorunma üsulları:
- Xəstə şəxslərlə təmasdan uzaq durmaq;
- Əl gigiyenasına ciddi əməl etmək;
- Uşağın istifadə etdiyi qab-qacaq və əşyaları ayırmaq.
Diaqnostik fərqləndirmə: Roseola və digər uşaq infeksiyaları
| Xəstəlik | Qızdırma | Səpkinin başlanması | Səpki tipi | Digər əlamətlər |
| Roseola | Yüksək (39–40°C) | Qızdırma düşdükdən sonra | Basmaqla solan, çəhrayı, incə ləkə | Limfadenopatiya, qıcolma, göz şişkinliyi |
| Qızılca | Yüksək (39–40°C) | Qızdırma zamanı (2–3-cü gün) | Birləşən, kobud, qaşınan | Konjonktivit, Koplik ləkələri, öskürək |
| Məxmərək | Yüngül–orta | Qızdırma ilə eyni zamanda | Kiçik, səliqəli, solğun çəhrayı | Suboksipital limfa düyünü böyüməsi |
| Enterovirus | Yüngül–orta | Qızdırma ilə eyni zamanda | Damaraltı, bəzən vezikulyar səpkilər | İshal, qusma, ağız aftozaları |
Ev şəraitində nə etməli
Roseola infantum zamanı simptomlar əsasən yüngül olur və evdə müalicə ilə uşaqlar tam sağalır. Aşağıdakı tədbirlər tövsiyə olunur:
Qızdırma ilə mübarizə
Paracetamol və ya ibuprofen həkimin tövsiyə etdiyi dozada verilməlidir
Qalın geyim və yorğanlardan çəkinmək lazımdır
Soyuq su ilə kompreslər istifadəyə yararlıdır
Maye qəbulu və qidalanma
Uşaq kifayət qədər maye qəbul etməlidir – su, ana südü, şorba və s.
İştahsızlıq zamanı məcburi qidalanmadan çəkinilməlidir
Otaq mühiti
Otaq temperaturu 21–22°C arasında saxlanmalı, hava tez-tez dəyişdirilməlidir
Sakit və az işıqlı mühit istirahəti dəstəkləyir
İzləmə
Qızdırma 39.5°C-dən yüksəkdirsə və ya qıcolma baş verərsə, dərhal həkimə müraciət olunmalıdır
Əlavə məlumat: Qlobal və yerli baxış
ÜST və tədqiqatlara əsasən
Uşaqların 90–100%-i 2 yaşına qədər HHV-6 virusu ilə qarşılaşır (Yamanishi et al., The Lancet, 1990)
Febril qıcolmaların 10–15%-i bu virus fonunda baş verir (Hall et al., Pediatrics, 1994)
Xəstəlik yüngül keçir və əsas müalicə simptomatikdir (WHO, 2020)
Azərbaycanda vəziyyət
Pediatrik müşahidələrə əsasən, 6 ay – 2 yaşlı uşaqlar arasında yoluxma halları tez-tez müşahidə olunur
Xəstəlik bəzən qızılca və məxmərək ilə qarışdırılır, bu da həkimə gec müraciətə səbəb ola bilər (Quliyeva X., Azərbaycan Pediatriyası, 2023)
Ədəbiyyat
- Yamanishi K. et al. Latent Infection of Human Herpesvirus 6. The Lancet, 1990; 335(8686): 217–220
- Hall C.B. et al. Primary Human Herpesvirus 6 Infection: Clinical Description and Association with Febrile Seizures. Pediatrics, 1994; 93(3): 396–401
- World Health Organization (WHO). Human herpesvirus infections – Key facts, 2020
- Quliyeva X. Uşaq infeksiyalarında müasir yanaşmalar. Azərbaycan Pediatriyası, 2023; 1(2): 45–48
Həkim Nərmin Əzizova