Uşaqlarda qarın ağrıları barədə. Həkim Nərmin Əzizova

Uşaqlarda müşahidə edilən qarın ağrıları bir qayda olaraq mədə-bağırsaq infeksiyaları, kolik, xronik qəbizliyə və parazitlərə bağlı olaraq rast gəlinir. Uşaqların qarın ağrı şikayətləri böyrəklər, sidik kisəsi və ya sidik yollarına da bağlı olaraq da müşahidə olunur. Kiçik yaşlı uşaqlar və körpələr ağrını izah edə bilmədikləri üçün xəstəliyin diaqnozunu qoymaq bir az gecikə bilər.

Bir qayda olaraq 3 saatdan daha az müddətdə başqa əlamət olmadan müşahidə edilən ağrılar əsasən ciddi olmur.

Kəskin qarın ağrısı səbəbləri kolik (qaz sancısı), Gastro ezofagial refluks, xora, qastrit, appendist, peritonit, tənəffüs yollarının infeksiyası, ginekoloji problemlər, xaya burulması, süd zülalına qarşı allergiya, bağırsaq keçməməzliyi, düyünlənmə və sair ola bilər.

Xronik qarın ağrısı 3 aydan daha uzun müddət davam edən uşağın günlük aktiv həyatını pozan şiddətdə olur. Hər 4 uşaqdan birində daimi olmayan qarın ağrısı şikayətinə rast gəlinir. Bəzən xronik qarın ağrılarında diaqnoz qoymaq üçün müxtəlif laborator testlər və müayinələr istifadə edilməyə ehtiyac olur. Təkrarlanan qarın ağrılarının 85-90%-i funksional, 10-15%-i orqanik səbəblərə bağlıdır.

Xronik və ya təkrarlanan qarın ağrılarında səbəbə yol açan ağrıları 2 qrupa bölmək olar: orqanik və ya funksional.

Orqanik səbəblərə bağlı olanlara: gecə ağrıları, yorğunluq, qızdırma, baş ağrısı, səpgi, anemiya, çəki itkisi, böyümə inkişaf çatışmazlığı, artralgiya, gecikmiş cinsi inkişaf, perianal zədələnmələr, eritma nodosum və s. problemlərə bağlı olaraq rast gəlinə blinər. Yeməklərlə əlaqəli olmayan funksional ağrıda uşaq aktivliyini (işini) davam etdirə bilsədə, orqanik səbəbli qarın ağrılarda aktivliyin kəsilməsi və gecə və ya sabah ağrı ilə yuxudan oyanma halları tipik müşahidə edilir.

Funksional qarın ağrısı səbəblərinə: funksional dispepsiya (qarnın yuxarı hissəsində yəni göbəkdən yuxarıda  narahatçılıq, tez doyma, qaz və ürək bulanma və sair kimi şikayətlərin olması), qıcıqlanmış bağırsaq sindromu (qarın ağrısı nəcis ifrazı ilə keçir. Ağrının tezliyi nəcis ifrazının formasına və sıxlığına görə dəyişir), aerofagiya (hava udulması. Udulan havaya əlaqədar olaraq qarın şişkinliyi, təkrarlayan gəyirmə və qaz çıxarma ilə düşünülür. Anamnezdə baş parmağın əmilməsi və saqqız çeynəmə də ola bilər).

Əsasən uşağın böyümə və inkişafı normal səviyyədə olursa, qarın ağrıları zamanı mədə-bağırsaq sistemində qanama, gecə yuxudan oyananda ağrı, artrit, qızdırma, istəmədən kilo itkisi kimi əlamətlər ortaya çıxmamalıdır. Bu tip qarın ağrısının səbəbi İrritabı bağırsaq sindromu (Qıcıqlandırılmış bağırsaq sindromu), abdominal migren, funksional dispepsiya ola bilər.

Ən çox müşahidə edilən qarın ağrı səbəbi isə bakteriya və ya virus infeksiyalarına bağlı olan mədə və bağırsaq iltihabıdır. Bu tip ağrılar 10-45% məktəb uşaqları arasında müşahidə edilir. Funksional qarın ağrıları dəqiq olaraq səbəbi məlum olmasa da bu qrup uşaqlarda normal bağırsaq hərəkətləri ağrı olaraq hiss edilir. Həmçinin bu xəstələrdə bağırsaqda həzmin dəyişdiyi, xüsusilə stress və gərginliyə kimi psixolojik problemlərdə daha da metabolizmayı pozaraq şikayətlərin artmasına səbəb ola bilər.

Uşaqlardakı qarın ağrıların səbəbi vacib ola bilər. Bu dövrdə ailələrin övladlarının vəziyyətini ciddi diqqət etməsi diaqnoz qoymaqda rahatladır. Uşaqlarda görülən qarın ağrılarılarının səbəbini aşağıdakı kimi cəmləşdirə bilərik:

• Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu – qəbizlik və ya koliklə;
• İnfeksiyalar- mədə bağırsaq, böyrək və ya sidik kisəsi infeksiyaları və ya qulaq və ya döş qəfəsi kimi bədənin digər nahiyyyələrində görülən infeksiyalar;
• Qış aylarında daha çox rast gəlinən rotavirus infeksiyası bir çox uşağa təsir edir və qarın ağrısına səbəb ola bilir;
• Yeməklə bağlı problemlər – çoxlu yemək yemək və ya hər hansı qidaya bağlı olaraq görülən allergiyalar;
• Qida zəhərlənmələri özünü qusma və ishalla göstərir. Bu da çoxlu miqdarda duz və su itkisinə səbəb olur;
• Qarın xaric problemlər- əzələ gərilmələri və ya migren;
• Sidik yolu infeksiyaları sünnət olmamış oğlan uşaqları ilə yanaşı qız uşaqlarında da sidikdə yanma ilə özünü göstərir. Bu da xüsusən uşaqlarda qarında ağrı hissi ilə özünü büruzə verir;
• Cərrahi problemlər – appendisit, bağırsaq keçməməzliyi və ya invaginasiya. Bağırsaq keçməməzliyi körpələrdə belə görülə bilinəcək əlamətdir. Qarın ağrısı səbəbi ilə yuxudan oyanan körpələrdə vaxt itirmədən xəstəxanaya müraciət olunmalıdır;
• Menstrual tsikl ağrıları – xüsusən gənc qızlarda menstrual tsikldən əvvəl arılar görülür;
• Qız uşaqlarında yumurtalıqların burulması;
• Oğlan uşaqlarında ola bilən testis burulması. Hər iki halda kəskin cərrahi müdaxiləyə ehtiyac vardır;
• Genetik xəstəliklərdə məsələn FMF (Ailəvi Akdeniz qızdırma) xəstəliyində əsas şikayət yüksək qızdırma və qarın ağrısı.

Uşaqlarda qarın ağrısı, tez-tez yüngül viral infeksiyalardan appendisit və ya mədə-bağırsaq xəstəlikləri kimi daha ciddi problemlərə qədər dəyişən şərtlərdən qaynaqlanan ümumi bir klinik narahatlıqdır. Araşdırmalar vurğulayır ki, anamnez toplama və fiziki müayinə də daxil olmaqla hərtərəfli qiymətləndirmə ağrının xoşxassəli və ciddi səbəblərini ayırd etmək, lazımsız müdaxilələri azaltmaq üçün vacibdir. Tədqiqatlar göstərir ki, qarın ağrısı epizodlarının əksəriyyəti öz-özünə məhdudlaşır, yalnız kiçik bir hissəsi cərrahi və ya tibbi müalicə tələb edir, bu da diqqətli diaqnozun vacibliyini vurğulayır.

İstinadlar:

Schoettler I., (2021). Pediatric abdominal pain: a review of common causes and diagnostic approach. Child Health, 10 (2), 95-104.

Rosen, M. A. et al. (2017). Evaluation of abdominal pain in children. Pediatrics, 139(2), e20161976.

Tolia, V. N. et al. (2018). Abdominal pain in children: epidemiology, causes, and management. Clinical Pediatrics, 57(5), 533-540.

Nərmin Əzizova,

K.Y.Fərəcova adına Elmi-Tədqiqat Pediatriya İnstitutunun həkimi və dissertantı, Azərbaycan Tibb Universitetinin I Uşaq Xəstəlikləri kafedrasının əməkdaşı