Uşaqlarda Limfa Vəzilərinin Böyüməsi. Həkim Nərmin Əzizova

Uşaqlarda limfa vəzilərinin böyüməsi valideynlərin ən çox narahat olduğu problemlərdəndir. Pediatriya.az saytına daxil olan çoxsaylı suallar nəzərə alınaraq, elmi məlumatlara və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) tövsiyələrinə əsaslanan geniş icmal təqdim olunur.

Limfa vəziləri nədir?

Limfa vəziləri immun sisteminin əsas komponentlərindən biridir. Onlar mikroblarla mübarizə aparır, bədəni virus və bakteriyalardan qoruyur. İnsan orqanizmində 600-ə qədər limfa düyünü vardır və onlar boyun, qoltuqaltı, qasıq, diz arxası, döş qəfəsi və qarın boşluğu daxil olmaqla müxtəlif nahiyələrdə yerləşir.

Sağlam uşaqlarda kiçik limfa düyünlərinin əllə hiss olunması çox vaxt normaldır və təkbaşına narahatlıq doğurmamalıdır.

Limfa vəzilərinin böyümə səbəbləri

ÜST məlumatına görə, uşaqlarda limfa düyünlərinin böyüməsinin ən çox səbəbi infeksion xəstəliklərdir. Digər səbəblər daha az rast gəlinir, lakin diqqət tələb edir.

Əsas səbəblər:

1. İnfeksion xəstəliklər: (ən çox) – yuxarı tənəffüs yolu infeksiyaları, angina, diş çürüyü, dəri yaraları, virus infeksiyaları.
2. Autoimmun xəstəliklər: qırmızı qurd eşənəyi, yuvenil artrit, vaskulitlər.
3. Depo/metabolik xəstəliklər: Gaucher, Niemann-Pick.
4. Şiş xəstəlikləri: kəskin leykoz, limfomalar, neyroblastoma (nadir, lakin ciddi səbəblər).
5. Digər səbəblər: pişik cırmağı xəstəliyi, Kavasaki xəstəliyi, atopik dermatit, xronik qranulomatoz xəstəlik.

Statistik məlumatlar

• Tədqiqatlara görə, uşaqların 38–45%-də həyatlarının müxtəlif dövrlərində limfa düyünlərinin böyüməsi müşahidə olunur.
• İnfeksion mənşəli limfa vəzisi böyüməsi uğurlu müalicədən sonra 2–6 həftə ərzində geriləyir.
• Pediatrik hematologiya üzrə məlumatlara əsasən, uşaqlarda limfa düyünlərinin böyüməsinin yalnız <2%-i şiş xəstəlikləri (leykoz, limfoma) ilə əlaqədardır.

Bu göstəricilər valideynlərin narahatlığını azaltmaqla yanaşı, diqqətli olmağın da vacibliyini vurğulayır.

Əlamətlər

Limfa düyünlərinin böyüməsi bəzən heç bir şikayət vermir, lakin aşağıdakı simptomlarla birlikdə müşahidə oluna bilər:

• Qızdırma,
• Çəki itkisi,
• Gecə tərləməsi,
• Qansızlıq,
• Dəri səpkiləri,
• Sümük və oynaq ağrıları,
• Nəfəs darlığı.

Həkim müayinəsi zamanı düyünün ölçüsü, sərtliyi, hərəkətliliyi, ətraf toxumalara yapışması və böyümə dinamikası vacibdir.

Təhlükəli ola biləcək hallar

Əksər hallarda səbəb infeksiya olduğundan müalicədən sonra düyünlər kiçilir. Lakin aşağıdakı hallarda diqqətli olmaq lazımdır:

• Limfa düyünü 4–6 həftə ərzində kiçilmirsə,
• Antibiotik müalicəsinə cavab vermirsə,
• Sərtdir, hərəkətsizdir, rezinvari birləşmiş düyünlər hiss olunur,
• Ağrısız böyümə müşahidə olunur,
• Çəki itkisi, gecə tərləməsi, davamlı qızdırma varsa.

Bu hallarda hematoloq və ya onkoloqa müraciət vacibdir.

ÜST-ün tövsiyələri

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının pediatriya üzrə rəhbər prinsiplərinə görə:

• Uşaqlarda limfa düyünlərinin böyüməsi müşahidə olunduqda ilk 4–6 həftə ərzində diqqətli izləmə aparılmalıdır.
• Əgər düyünlər >2 sm ölçüyə çatırsa, hərəkətsiz və sərtdirsə, yaxud sistemik simptomlarla birlikdədirsə (çəki itkisi, uzunmüddətli qızdırma, gecə tərləməsi), mütləq əlavə müayinələr aparılmalıdır.
• Hər bir uşaqda qan analizi (ümumi qan, periferik yayma) ilkin diaqnostik addım kimi vacibdir.
• Biopsiya yalnız klinik şübhə olduqda aparılır və müayinənin gecikdirilməsi yolverilməzdir.
• ÜST valideynlərə özbaşına antibiotik istifadəsini qadağan edir və yalnız həkim göstərişi ilə müalicəni tövsiyə edir.

Diaqnoz və müalicə

• İnfeksion səbəblərdə: qan analizi, USM, lazım olduqda KT; bakterial infeksiya olduqda antibiotik; virus mənşəli hallarda isə izləmə.
• Şübhəli hallarda: hematoloq və onkoloq müayinəsi, lazım gələrsə biopsiya.
• Simptomatik yardım: ağrılı düyünlərdə isti kompres və ağrıkəsicilər həkim məsləhəti ilə verilə bilər.

Nəticə

Uşaqlarda limfa düyünlərinin böyüməsi ən çox hallarda infeksiyalardan qaynaqlanır və müalicədən sonra tədricən geriləyir. Bununla belə, uzunmüddətli, sərt, ağrısız və sistemik əlamətlərlə müşahidə olunan limfadenopatiya ciddi xəstəliklərin göstəricisi ola bilər.

Valideynlərin ən doğru addımı vaxtında pediatra müraciət etmək, həkimin tövsiyələrinə əməl etmək və özbaşına müalicədən çəkinməkdir.

İstinadlar

1. World Health Organization (WHO). Pocket Book of Hospital Care for Children: Guidelines for the Management of Common Childhood Illnesses. 2nd ed. Geneva: WHO; 2013.
2. American Academy of Pediatrics (AAP). Evaluation and Management of Lymphadenopathy in Children. Pediatrics. 2016;138(6):e20162188.
3. Kelly CS, Kelly RE. Lymphadenopathy in children: When and how to evaluate. Pediatr Clin North Am. 1998;45(4):875-888.
4. Bazemore AW, Smucker DR. Lymphadenopathy and Malignancy. Am Fam Physician. 2002;66(11):2103-2110.

Nərmin Əzizova,

K.Y.Fərəcova adına Elmi-Tədqiqat Pediatriya İnstitutunun həkimi və dissertantı, Azərbaycan Tibb Universitetinin I Uşaq Xəstəlikləri kafedrasının əməkdaşı