Sosial şəbəkələr uşaqların koqnitiv bacarıqlarını azaldır? - Alimlərdən açıqlama
9-13 yaş arası uşaqların sosial şəbəkələrdə keçirdiyi vaxtın artması, yaddaş, lüğət ehtiyatı və oxuma bacarıqları daxil olmaqla koqnitiv bacarıqların pisləşməsi ilə əlaqələndirilir.
Oxu.Az bildirir ki, bu barədə “Medical Xpress” jurnalında məlumat verilib.
ABŞ-nin Tibb Assosiasiyasının jurnalının (JAMA) 6554 yeniyetmənin iştirakı ilə aparılan araşdırması nəticəsində sosial şəbəkələrdə ən çox vaxt keçirən uşaqların daha pis nəticələr göstərdiyi müəyyən olub.
Orta statistik 9-13 yaşlı yeniyetmə gündə təxminən beş yarım saat ekran qarşısında keçirir və bu vaxtın əhəmiyyətli hissəsi sosial şəbəkələrdə keçirilir. Passiv video izləməkdən fərqli olaraq, sosial şəbəkələr daimi qarşılıqlı əlaqə tələb edir: lenti sürüşdürmək, bildirişləri yoxlamaq, digər istifadəçilərlə ünsiyyət qurmaq. Belə hərəkətlər beynin məlumatların emalı və qərar vermə üçün məsul olan hissələrini aktiv şəkildə cəlb edir və sosial şəbəkələrdə olmağı zehni cəhətdən daha yükləyici edir.
Alim komandası 21 tədqiqat mərkəzində uşaqların beyin inkişafını və koqnitiv bacarıqlarını müşahidə edən “Adolescent Brain Cognitive Development” (ABCD) proqramının məlumatlarından istifadə edib. Təhlil üçün 6554 yeniyetmə – 51.1% oğlan və 48.9% qız seçilib. Məlumatlar üç mərhələdə toplanıb: baza səviyyəsi (2016-2018, 9-10 yaş), birinci il (2017-2019) və ikinci il (2018-2020).
Yeniyetmələrin sosial vərdişləri qrup trayektoriya modelləşdirməsi ilə tədqiq edilib, bu da üç kateqoriya istifadəçini müəyyənləşdirməyə imkan verib: əksəriyyət (57.6%) demək olar ki, sosial şəbəkələrdən istifadə etməyib, təxminən üçdə bir (36.6%) tədricən onlayn vaxtını artırıb, 5.8% isə yüksək və artan aktivlik səviyyəsi göstərib.
Koqnitiv bacarıqlar şifahi oxuma, yaddaş, nümunələri müqayisə etmə sürəti və lüğət ehtiyatı testlərini əhatə edən “NIH Toolbox Cognition Battery” vasitəsilə qiymətləndirilib. Nəticələr göstərib ki, sosial şəbəkələrdə yüksək və artan aktivlik göstərən qrupdan olan yeniyetmələr, xüsusilə, dil və yaddaş testlərində daha pis göstəricilər nümayiş etdiriblər.