Pişik Cırmağı Xəstəliyi: səbəbləri, əlamətləri və qarşısının slınması. Həkim Nərmin Əzizova. Həkim Əli Quliyev

2-5 yaş Digər məqalələr Xəbərlər Yoluxucu xəstəliklər
27 Aprel 2018

Pişik Cırmağı Xəstəliyi: səbəbləri, əlamətləri və qarşısının alınması

Dr. Nərmin Əzizova
Neonatoloq, Yenidoğulmuşların Reanimasiya və İntensiv Terapiya Şöbəsi, K.Y. Fərəcova adına Elmi-Tədqiqat Pediatriya İnstitutu; Azərbaycan Tibb Universitetinin I Uşaq Xəstəlikləri Kafedrasının əməkdaşı; Pediatriya.az saytının təsisçisi

Dr. Əli Quliyev
Tibb üzrə fəlsəfə doktoru, Pediatriya üzrə uzman, MedEra Hospitalının Pediatriya şöbəsinin müdiri

 

Pişik Cırmağı Xəstəliyi nədir?

Adından da göründüyü kimi, Pişik Cırmağı Xəstəliyi (PCX) pişik cırmağı və ya dişləməsi nəticəsində yoluxa bilən infeksion bir xəstəlikdir. Bu xəstəliyin səbəbkarı Bartonella henselae adlı bakteriyadır. Yoluxmuş pişiklərin əksəriyyəti xəstəlik əlamətləri göstərməsə də, onlar dırnaqları, dişləri və hətta bitlər və gənələr vasitəsilə bakteriyanı yaya bilərlər.

PCX ən çox 5-14 yaş arası uşaqlarda müşahidə edilir və isti aylarda daha geniş yayılır. Araşdırmalara görə, pişiklərin 40%-i həyatlarının müəyyən dövründə Bartonella henselae bakteriyasının daşıyıcısı olur, xüsusilə bala pişiklər daha yüksək risk daşıyır. Lakin pişiklərin özlərində adətən heç bir klinik əlamət olmur.

Dünyada 100,000 nəfərə təxminən 4.7 yoluxma halı düşür, pişiklərin geniş yayıldığı bölgələrdə daha çox rast gəlinir. Məsələn, ABŞ-da hər il 12,500 nəfərə PCX diaqnozu qoyulur və onların 500 nəfəri ağırlaşmalar səbəbindən xəstəxanaya yerləşdirilir.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) zoonoz (heyvanlardan insana keçən) xəstəliklərin ciddi ictimai səhiyyə problemi olduğunu bildirir və pişiklərdə gigiyena və parazit nəzarətinin yoluxmanın qarşısını almaqda mühüm rol oynadığını vurğulayır.

Pişik Cırmağı Xəstəliyinə necə yoluxur?

  • Pişiyin cırmağı və ya dişləməsi;
  • Bakteriya daşıyan bitlər və gənələr;
  • Açıq yaraların yoluxmuş pişik tüpürcəyi ilə təması.

Araşdırmalara görə, pişiklərdə parazitlər nə qədər çoxdursa, PCX yoluxma ehtimalı da bir o qədər yüksəkdir. İnsanlarda yoluxmaların 90%-i parazitlərlə yoluxmuş pişiklərə bağlıdır.

Pişik Cırmağı Xəstəliyinin əlamətləri

Əlamətlər 3-14 gün ərzində özünü göstərə bilər:

  • Dəridə dəyişikliklər: Cırma və ya dişləmə yerində qızartı, kiçik şiş və ya irinli yaralar;
  • Şişmiş limfa düyünləri: Əsasən qoltuq altı, boyun və qasıq nahiyəsində;
  • Qızdırma;
  • Halsızlıq və yorğunluq;
  • İştahasızlıq və çəki itkisi;
  • Əzələ və oynaq ağrıları;
  • Baş ağrısı;
  • Göz qızartısı (konyunktivit) və qulağın ön tərəfində limfa düyünlərinin böyüməsi;
  • Dalağın böyüməsi (splenomeqaliya) ağır hallarda baş verə bilər;

PCX əksər hallarda yüngül keçsə də, bəzi hallarda ağırlaşmalara səbəb ola bilər.

Ağırlaşmalar

Zəif immuniteti olan insanlarda aşağıdakı ağırlaşmalar baş verə bilər:

  • Artrit (oynaq iltihabı)
  • Menengit (beyin qişalarının iltihabı), qıcolmalar və iflic riski
  • Endokardit (ürəyin daxili qişasının iltihabı), ürək qapaqlarına təsir edə bilər
  • Osteomielit (sümük iltihabı), ciddi ağrılar və şişkinliklə müşayiət oluna bilər

Tədqiqatlar göstərir ki, PCX xəstələrinin 5-14%-ində ağırlaşmalar müşahidə olunur. Xüsusilə immun sistemi zəif olan şəxslərdə ağırlaşma riski 25% daha yüksəkdir.

Diaqnoz

Həkimlər diaqnozu aşağıdakı üsullarla qoyurlar:

  • Seroloji testlər (qan analizləri, bakteriyalara qarşı anticisimlərin aşkarlanması);
  • PCR (Polimeraz Zəncirvari Reaksiya) testi bakteriya DNT-sini müəyyən edir;
  • USM və ya KT müayinəsi ağır hallarda limfa düyünlərinin və orqanların vəziyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur.

Müalicə və idarəetmə

Sağlam insanlarda PCX 2-6 həftə ərzində özbaşına sağala bilər. Lakin müəyyən qruplar daha diqqətli nəzarət tələb edir:

  • 5 yaşdan kiçik uşaqlar;
  • İmmun sistemi zəif olan şəxslər (xərçəng və ya HIV xəstələri).

Ev şəraitində müalicə:

  • Cırma və ya dişləmə yerlərini sabun və su ilə dərhal yuyun;
  • Pişiklərin yaralarınızı yalamağına icazə verməyin;
  • Ağrı kəsicilər (həkim tövsiyəsi ilə) qəbul edilə bilər;
  • Zədələnmiş əzanı yüksəkdə saxlamaq şişkinliyi azaldır.

Tibbi müdaxilə:

  • Əgər qızdırma davam edirsə və ya limfa düyünləri uzun müddət şişkin qalırsa, antibiotiklər təyin edilə bilər;
  • Böyük limfa düyünləri nadir hallarda cərrahi yolla çıxarıla bilər;
  • Araşdırmalar göstərir ki, azitromisin antibiotiki limfa düyünlərinin sağalma müddətini 50% azalda bilərş

Qarşısının alınması

  • Uşaqlara pişiklərlə yumşaq davranmağı öyrədin, sərt oyunlardan çəkinin;
  • Bala pişiklər daha çox cızır, onlarla ehtiyatlı olun;
  • Əlləri pişiklə təmasdan sonra yumaq;
  • Pişiklərdə bit və gənə nəzarəti aparmaq;
  • Uşaqların peyvəndlərinin tam olmasına diqqət yetirin, xüsusilə tetanus peyvəndi.

Araşdırmalara görə, pişiklərdə parazitlərin qarşısının alınması PCX riskini 80% azalda bilər.

Nəticə

Pişik Cırmağı Xəstəliyi adətən yüngül keçir, lakin bəzi hallarda ağırlaşmalara səbəb ola bilər. ÜST zoonoz xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almaq üçün ev heyvanlarının gigiyenasına diqqət yetirməyi tövsiyə edir. Sadə tədbirlər görərək, ailəniz və ev heyvanlarınız arasında sağlam mühit yarada bilərsiniz. Əgər simptomlar davam edərsə, həkimə müraciət etmək vacibdir.