“İki Yaş Sindromu”: Övladınızın İnkişafını Anlamaq və İdarə Etmək. Həkim Nərmin Əzizova, həkim Əli Quliyev
“İki Yaş Sindromu”: Övladınızın İnkişafını Anlamaq və İdarə Etmək
“İki yaş sindromu” uşağın həyatında körpəlikdən erkən uşaqlığa keçidi əks etdirən mühüm inkişaf mərhələsidir. Bu dövrdə uşaqlar müstəqilliklərini təsdiqləməyə və ətraf mühiti araşdırmağa çalışırlar. Adətən 18-36 ay arasında müşahidə olunan bu mərhələ, emosional partlayışlar, inadkarlıq və sərbəst hərəkət etməyə can atmaqla xarakterizə olunur. Bu mərhələnin psixologiyasını anlamaq valideynlər üçün prosesi daha asan idarə etməyə kömək edə bilər.
“İki Yaş Sindromu”nun səbəbləri
İki yaşına çatan uşaqlar əsas motor və dil bacarıqlarını inkişaf etdirmiş olurlar, bu da onlara özlərini ifadə etməyə daha çox imkan yaradır. Onlar qərar qəbul edə biləcəklərini, müstəqil hərəkət edə biləcəklərini və ehtiyaclarını ifadə edə biləcəklərini dərk edirlər. Lakin, onların idrak və emosional tənzimləmə bacarıqları hələ tam formalaşmadığından, bu, tez-tez hiddətlənməyə və davranış problemlərinə gətirib çıxarır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, erkən uşaqlıq dövrü insanın ömür boyu sağlamlığı və rifahı üçün mühüm rol oynayır. İlk beş il idrak, emosional və sosial inkişaf üçün əhəmiyyətlidir. Bu dövrdə uşaqların beyin inkişafı sürətlə gedir və gündə milyonlarla yeni sinir əlaqəsi yaranır. Bu da onların maraqlanmasını, impulsivliyini və bəzən ani əhval dəyişikliklərini izah edir.
“İki Yaş Sindromu” zamanı müşahidə edilən davranışlar
Bu dövrdə valideynlər çox vaxt övladlarının davranışlarını idarə etməkdə çətinlik çəkirlər. Ən çox rast gəlinən əlamətlər bunlardır:
- İnadkarlıq və valideynlərin sözünə qarşı çıxmaq;
- Ağlamaqla istədiyini valideynlərə məcbur etdirmək;
- İştahanın azalması və yuxu rejiminin pozulması;
- Oyuncaqları və əşyaları yerə atmaq;
- Tez-tez “yox” sözündən istifadə etmək;
- Ailə üzvlərini və ya digər insanları vurmaq;
- Özünə xəsarət yetirmək, məsələn, başını divara vurmaq.
Bu yaşda uşaqlar müstəqillik istəyirlər, lakin eyni zamanda valideyn nəzarətinə ehtiyac duyurlar. Əgər onlar tez-tez rədd cavabı alırlarsa, diqqətdən kənarda qalır və ya çox sərt cəzalandırılırsa, bu sindrom daha uzun müddət davam edə bilər. Bundan əlavə, ailədəki dəyişikliklər, məsələn, yeni bir bacı-qardaşın dünyaya gəlməsi və ya valideynlər arasında gərginlik bu davranışları daha da artırır.
Tualet təliminin rolu
Tualet təlimi bu yaş dövründə əhəmiyyətli bir mərhələdir. Uğurla tualetə keçən uşaq daha müstəqil və güclü hiss edir. Lakin, uşağı hazır olmadan tualetə öyrətmək psixologiyasına mənfi təsir edə bilər. Bəzi uşaqlar hətta nəcis və sidiyin temperaturu və qoxusunu maraqlı hesab edə bilərlər. Pediatrların fikrincə, tualet təlimi uşağın hazır olduğu zaman başlamalıdır, valideynlərin tələbi ilə yox. Bu mövzu barədə daha ətraflı məlumat üçün Pediatriya.az səhifəsinə baxa bilərsiniz (Uşaqlara tualet təlimi. Həkim Nərmin Əzizova).
Qidalanma problemləri və həll yolları
“İki yaş sindromu”nun ən böyük problemlərindən biri də qidalanmadır. Uşaqlar bu dövrdə yeməkdən imtina edə, seçici ola və ya yemək prosesini idarə etməyə çalışa bilərlər. Araşdırmalar göstərir ki, 1-3 yaş arası uşaqlarla bağlı valideynlərin 50%-i qidalanma problemləri yaşayır. Ən yaxşı üsul uşağın öz yeməyini yeməsinə imkan vermək və onu məcbur etməməkdir. BLW (Baby-Led Weaning – Uşağın Müstəqil Yemək Yeyilməsi) metodu bu baxımdan çox effektiv hesab edilir. Bu metod barədə daha çox məlumat əldə etmək üçün Pediatriya.az səhifəsinə baxa bilərsiniz (Uşağa sərbəst qidalanmağı necə öyrətmək olar? – BLW metodunun üstünlükləri. Həkim Nərmin Əzizova).
Valideynlər üçün əsas məsləhətlər
Uşağın bu mərhələdən rahat keçməsi üçün valideynlər aşağıdakı qaydalara riayət etməlidirlər:
- Bu dövrün normal olduğunu anlayın və uşağın inkişafının bir hissəsi kimi qəbul edin.
- Lazımsız güc mübarizəsindən qaçın, uşağa seçimlər təqdim edərək ona nəzarət hissi qazandırın.
- Ağlama və inadkarlıq zamanı istəklərə boyun əyməyin, əvvəlcə uşağın sakitləşməsini gözləyin.
- Səslə uşaq tərbiyə etməyin və fiziki cəzadan istifadə etməyin.
- Diqqətini fərqli fəaliyyətlərə yönəldin, məsələn, oyun və ya rəsm çəkmək.
- Tualet təlimi üçün uşağın hazır olduğunu gözləyin.
- Uşağın suallarını cavablandırın, nə qədər təkrarlansa da maraq göstərin.
- Uşağın qorxularına hörmət edin, məsələn, “Qorxmağa əsas yoxdur” demək əvəzinə, “Mən buradayam və səni qoruyuram” kimi ifadələr işlədin.
- Qadağanedici sözlərdən çəkinin, məsələn, “olmaz” yerinə “bu gün hava soyuqdur, otaqda oynamaq daha yaxşıdır” kimi ifadələrdən istifadə edin.
“İki Yaş Sindromu” nə zaman bitir?
Əsasən 3-3.5 yaş aralığında bu sindromun bitdiyi müşahidə edilir. Uşaq emosional və idrak inkişafını tamamladıqca, aqressivlik, ağlama və hər şeyə qarşı çıxmaq davranışları azalır. Bəzi mütəxəssislər bu dövrü “ilk yeniyetməlik” mərhələsi adlandırırlar.
Nəticə
“İki yaş sindromu” müvəqqəti bir mərhələ olsa da, uşağın inkişafında mühüm rol oynayır. Valideynlər səbirli və anlayışlı olduqları təqdirdə, bu dövr daha rahat keçəcəkdir. Əgər valideynlər bu dövrdə ciddi çətinliklərlə üzləşirlərsə, uşaq psixoloqunun köməyindən istifadə etmələri məqsədəuyğundur.
Uşaqların ehtiyaclarını düzgün başa düşərək, onlara dəstək olmaq, sağlam emosional və psixoloji inkişafı üçün vacibdir.