Vaxtında peyvəndləri olunmamış uşaqlara yanaşma. Dr. Nərmin Əzizova, Dr. Əli Quliyev
Vaxtında peyvəndləri olunmamış uşaqlara yanaşma. Dr. Nərmin Əzizova, Dr. Əli Quliyev
Peyvəndləmə infeksion xəstəliklərin qarşısını almaq üçün ən effektiv tədbirlərdən biridir. Bununla belə, bəzi uşaqlar xəstəlik, valideynlərin unutqanlığı və ya əsassız narahatlıqlar səbəbilə peyvəndləri gecikdirə və ya tamamilə ala bilməzlər. Bu boşluqların aradan qaldırılması həm fərdi, həm də ictimai sağlamlığın qorunması üçün vacibdir.
Peyvənd cədvəlini tamamlamağın əhəmiyyəti
Uşaqlar tibbi müayinəyə və ya müalicəyə gəldikdə, onların peyvənd cədvəli mütləq yoxlanılmalı və əskik olan peyvəndlər yerinə yetirilməlidir. Araşdırmalar göstərir ki, peyvəndlənmə hesabına qızılca, göyöskürək, difteriya və poliomielit kimi xəstəliklərin dünya miqyasında yayılma tezliyi xeyli azalmışdır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına (ÜST) görə, peyvəndlər hər il 4-5 milyon insanın həyatını xilas edir. Lakin, epidemioloji immunitetə nail olmaq üçün əhalinin ən azı 80-95%-i peyvənd olunmalıdır. Peyvəndlənməyə mane olan amillər müəyyənləşdirilməli və onların aradan qaldırılması üçün tədbirlər görülməlidir.
Gecikmiş peyvəndləmə üçün təlimatlar
Vaxtı ötürülmüş olsa belə, peyvəndlər əvvəllər aparıldığı yerdən davam etdirilməlidir, yəni peyvəndlərə sıfırdan başlanılmasına ehtiyac yoxdur. Peyvəndləmə uşağın yaşına və buraxılmış dozalara uyğun aparılmalıdır.
- Əgər uşaq heç vaxt peyvənd olunmayıbsa, qısa müddətdə bütün lazımi dozalar vurulmalıdır;
- Azaldılmış və ya bölünmüş dozalar etibarlı hesab edilmir;
- Həkimin tövsiyəsinə əsasən, canlı və inaktiv peyvəndlər birlikdə tətbiq oluna bilər, bu, immun reaksiyanı zəiflətməz və əlavə təsirləri artırmaz.
Gecikmiş Peyvənd Cədvəli
| Yaş Qrupu | İlkin Peyvəndlər | İlk dozadan 1 ay sonra | İlk dozadan 2 ay sonra | İlk dozadan 8 ay sonra |
| 12 – 71 ay | DTaP (Difteriya, Tetanoz, Göyöskürək), IPV (Poliomielit), Hib, Hepatit B, Pnevmokok (PCV), BCG (Mantoux testindən sonra) | Qızılca, Parotit, Məxmərək (QPM) | DTaP, IPV, Hib, PCV, Hepatit B, OPV | DTaP, IPV, Hepatit B, OPV |
| 6 – 13 yaş | Td (Tetanoz-Difteriya), IPV (Poliomielit), Hepatit B, QPM | – | Td, Hepatit B, IPV, QPM | Td, Hepatit B, IPV |
| 14+ yaş | Td, OPV, Hepatit B, QPM | – | Td, OPV, Hepatit B, QPM | Td, Hepatit B |
Əlavə Tövsiyələr
- Pnevmokok peyvəndi (PCV):
- 12-23 ay: İki doza (2 ay interval ilə)
- 24-59 ay: Tək doza
- Sağlam 5 yaşdan yuxarı uşaqlara Hib və Pnevmokok peyvəndi vacib deyil, çünki onların immun sistemi artıq bu infeksiyalara qarşı müqavimət göstərə bilər.
- Əgər DTaP peyvəndi tam aparılmayıbsa, və uşaq 4 yaşındadırsa və yalnız bir doza qalıbsa, 4-6 yaş arasında əlavə doza lazım deyil.
- 6 yaşdan yuxarı uşaqlar azaldılmış doza göyöskürək, difteriya və tetanoz peyvəndi ala bilər.
- QPM peyvəndinin ikinci dozası 4-6 yaş arasında vurulmalıdır.
- BCG peyvəndi PPD test nəticəsinə uyğun aparılmalıdır.
- 15-59 ay arası uşaqlar üçün tək doz Hib kifayətdir; 60 ay və yuxarı uşaqlarda buna ehtiyac yoxdur.
Peyvəndlərin ictimai sağlamlıqda rolu
Uşaqlıq dövrü peyvəndləri məktəb yaşlarında da davam etməlidir. Peyvənd olunmadan əvvəl seroloji testlər aparılaraq, uşağın bu xəstəliklərə qarşı immunitetinin olub-olmadığını müəyyən etmək mümkündür.
Peyvəndlərin uşaqları potensial ölümcül xəstəliklərdən qoruduğunu vurğulamaq vacibdir. Peyvəndlərin gecikdirilməsi və ya imtina edilməsi uşaqları qarşısı alına bilən infeksiyalarla riskə atır. Erkən peyvəndlənmə yalnız fərdi sağlamlığı qorumaqla kifayətlənmir, həm də yoluxucu xəstəliklərin yayılmasının qarşısını alaraq cəmiyyətin immunitetinə töhfə verir.
Vaxtında peyvəndlənməklə gələcək nəsilləri qoruya və ölümcül xəstəliklərin yenidən yayılmasının qarşısını ala bilərik.
Peyvəndlər və uşaq sağlamlığı haqqında daha ətraflı məlumat almaq üçün Pediatriya.az saytını ziyarət etməyiniz tövsiyə olunur.