Uşaqlarda inaq: əlamətləri və müalicəsi. Həkim Nərmin Əzizova
Uşaqlarda İnaq (Krup): Əlamətləri və Müalicəsi
Həkim Nərmin Əzizova
Ümumi Məlumat
İnaq – yuxarı tənəffüs yollarının, xüsusilə qırtlaq (səs telləri) və nəfəs borusunun iltihabı və ödemi ilə müşahidə edilən infeksion bir xəstəlikdir. Bu xəstəlik uşaqlarda 6 ay – 3 yaş arasında daha çox müşahidə edilir. 6 yaşdan yuxarı uşaqlarda isə nadir hallarda rast gəlinir. Xüsusilə payız və qış aylarında daha çox yayılır.
Hava yollarında yaranan kiçik ödemlər belə tənəffüs yollarının daralmasına və nəfəs alma sürətinin artmasına səbəb ola bilər. İnaqın əsas törədiciləri viruslardır, ən çox rast gəlinənlər arasında parainfluenza virusu, respirator sinisial virus (RSV) və qrip virusları yer alır.
İnaq, xəstə uşaqdan sağlam uşağa hava damlaları ilə asqırma və ya öskürmə yolu ilə keçə bilər. Həmçinin, xəstə uşağın istifadə etdiyi əşyalar vasitəsilə də yoluxa bilər. Əgər sağlam uşaq bu xəstəliyə yoluxarsa, simptomlar 2-3 gün ərzində inkişaf edə bilər.
Uşaqlarda İnaqın Əlamətləri
İnaq tipik olaraq, bir neçə gün davam edən yüngül qızdırma, burun axıntısı, faringit (boğaz iltihabı) və yüngül öskürək ilə başlayır. Sonradan, xüsusilə gecələr, uşaqlarda xarakterik olaraq “hürücü tərzdə” öskürək, səsin tutulması, kobudlaşması və qalınlaşması müşahidə olunur. Həmçinin, döş qəfəsinin dartınması da özünü göstərir. Uşaqların valideynləri, gecələr uşaq yuxudan oyananda hürücü öskürək və stridor (nəfəs alarkən yüksək, hırıltılı səs) səbəbindən təcili yardıma müraciət edirlər. Tənəffüs yollarının daralması ilə nəfəs alma çətinləşir, sürətlənir, uşaq narahat olur və ağız ətrafında, dırnaqlarda və dodaqlarda göyərmə müşahidə edilir. Bu dövrdə yüngül qızdırma ilə yanaşı, 39-40°C (102-104°F)-ə qədər yüksələn yüksək temperatur da ola bilər. Bəzi uşaqlarda qızdırma müşahidə olunmaya da bilər.
Böyük yaşdakı uşaqlarda əlamətlər daha yüngül ola bilər. Boğulma tutmaları zamanı uşaqlar və ailələr qorxu və narahatlıq yaşayaraq daha da həyəcanlana bilərlər. Bu vəziyyət uşaqların həyəcanlanmasını və ağlamalarını artırır ki, bu da əlamətləri daha da pisləşdirə bilər. Çox ağır hallarda isə hürücü öskürək olmur, amma döş qəfəsində dartınmalar davam edir.
Xəstəxanaya Müraciət Edilməsi Gərəkən Vəziyyətlər
Aşağıdakı hallarda dərhal tibbi yardıma müraciət etmək lazımdır:
- Nəfəs almada çətinlik
- Yüksək qızdırma
- Hürücü tərzdə öskürək
- Səsin tutulması – səsin kobudlaşması
- Dəri və dırnaqlarda göyərmə
- Döş qəfəsində çəkilmə
İnaq Müşahidə Edildikdə İlk Nə Etmək Lazımdır?
İnaq uşaqlar üçün qorxulu bir vəziyyət ola bilər, çünki tənəffüs çatışmazlığı sürətlə inkişaf edərək ağırlaşa bilər.
Uşağın sərin havada 10-15 dəqiqə nəfəs alması, simptomların yüngülləşməsinə kömək edə bilər. Uşağın sərin havaya çıxarılması və ya yanına sərin buxar verən cihaz qoyulması da simptomları azaldır. Nəmlənmiş hava səs tellərinin ödemini azaldaraq tənəffüsü asanlaşdırır. Körpələr və kiçik uşaqlarda burun tıxanıqlığı da tənəffüsü çətinləşdirə bilər, buna görə burun spreyları ilə yuyulması tövsiyə olunur.
Uşağın başını yastıqla yüksəltmək, tənəffüsünü asanlaşdırır. Əgər uşağın qızdırması varsa, qızdırmasalıcı dərmanlar verilə bilər.
İnaq şübhəsi varsa, dərhal həkimlə əlaqə saxlamaq lazımdır. Ciddi hallarda xəstəxanaya müraciət etmək zəruridir. Həkim tərəfindən verilən müalicə (oksigen, steroidlər, inhalyasiya adrenalin) uşağınızın daha tez sağalmasına kömək edəcəkdir.
Xüsusi Qeydlər:
- İnaqın “Hürən” Öskürəyi: İnağın ən əlamətdar simptomlarından biri, sərt və it kimi səslənən hürən öskürəkdir. Bu, tənəffüs yollarının, xüsusilə qırtlağın şişməsi və iltihabı ilə əlaqədardır ki, bu da hava yollarının daralmasına səbəb olur.
- Ən Çox Hansı Yaş Qrupunda Rast Gəlir: İnaq ən çox 6 aydan 3 yaşa qədər olan uşaqlarda rast gəlinir, çünki bu yaş qrupundakı uşaqların tənəffüs yolları daha kiçikdir və şişməyə daha həssasdır.
- Gecələr Simptomlar Pisləşir: Krup simptomları, xüsusilə öskürək və nəfəs almaqda çətinlik gecələr daha da pisləşir. Bu, uşaq yatarkən tənəffüs yollarının daha çox şişməsi və nəfəs almanın çətinləşməsi ilə əlaqədardır.
- Tənəffüs Çatışmazlığı: Ağır hallarda, inaq stridor (nəfəs alarkən yüksək, hırıltılı səs), sürətli nəfəs və ya döş qəfəsinin geri çəkilməsi kimi əhəmiyyətli nəfəs problemlərinə səbəb ola bilər. Müalicə edilməzsə, bu əlamətlər daha da ağırlaşa bilər.
Müalicə və Tibbi Yardım
Çox vaxt inaq evdə də müalicə edilə bilər, amma daha ağır hallarda tibbi müdaxilə tələb olunur. Bəzi hallarda, tənəffüs yollarının iltihabını azaltmaq və hava yollarını açmaq üçün steroidlər və inhalyasiya adrenalini istifadə etmək lazım ola bilər. Nadir hallarda, uşaq xəstəxanada daha intensiv müalicə tələb edə bilər, məsələn, oksigen terapiyası.
Statistikalar və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Tədbirləri
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, tənəffüs infeksiyaları, o cümlədən viral inaq, dünyada uşaqlar arasında ən çox xəstəxanaya yerləşdirilmə səbəblərindəndir. ABŞ-da hər il təxminən 3 milyon inaq halı qeydə alınır və ən yüksək hadisə 6 ay – 3 yaş arasında müşahidə edilir. ÜST, həmçinin vurğulayır ki, viral inaqın yayılması əsasən payız və qış aylarında baş verir, çünki bu zaman tənəffüs virusları daha çox yayılır.
Xülasə
Nəticə olaraq qeyd edək ki, inaq uşaqlarda tənəffüs yollarının iltihabına və daralmasına səbəb olan ümumi virus infeksiyasıdır, bu da hürən öskürək və nəfəs almaqda çətinlik çəkən simptomlara səbəb olur. Çox hallarda evdə müalicə edilə bilər, amma ağır hallarda tibbi yardıma ehtiyac duyulur. Valideynlər uşaqlarının simptomlarını yaxından izləməli və əgər tənəffüs çətinləşərsə və ya uşaq əhəmiyyətli dərəcədə narahatdırsa, dərhal həkimə müraciət etməlidirlər.
