Qəfil Körpə Ölümü Sindromu (SIDS) haqqında. Həkim Nərmin Əzizova
Qəfil Körpə Ölümü Sindromu — sağlam görünən körpənin həyatının ilk ilində, xüsusilə yuxuda olarkən, heç bir aydın tibbi səbəb olmadan qəfil və izah edilə bilməyən şəkildə vəfat etməsidir. Bu sindrom bəzən “beşik ölümü” adlandırılır. Hadisələrin təxminən 90%-i həyatın ilk 6 ayında baş verir və risk 5-6-cı aydan sonra azalmağa başlayır.
SIDS-in mümkün səbəbləri
- Az çəkili və vaxtından əvvəl doğulan körpələr – beynin tənəffüs və ürək ritmini idarə edən sahələrinin yetkinləşməməsi riski artırır.
- Tənəffüs yolu infeksiyaları – bəzi hallarda uşağın ölümündən əvvəl yüngül tənəffüs simptomları müşahidə olunub.
- Ətraf və yuxu mühiti ilə bağlı risk faktorları – məsələn, körpənin yatdığı mövqe, yataq mühiti və otaq şəraiti.
Ətraf mühit risk faktorları
- Üzü və ya yan tərəfi üstə yatmaq
- Yumşaq döşək, yastıq və qabarıq yorğan istifadəsi
- Ana və atayla eyni yataqda yatmaq (eyni otaqda yatmaq isə tövsiyə olunur)
- Aşırı örtünmə və otağın temperaturunun çox yüksək olması
SIDS üçün risk faktorları
- Kişi cinsindən olan körpələr
- Həyatın ilk 3 ayı
- Bəzi etnik qruplarda (məsələn, Amerika Hinduları, qaradərililər) daha çox rast gəlinir
- Qış ayları
- Gənc ana yaşı (20 yaşdan aşağı)
- Hamiləlik dövründə siqaret, alkoqol və qeyri-sağlam vərdişlər
- Dörd və daha çox doğuş, doğuşlararası müddətin 2 ildən az olması
Qəfil körpə ölümünün qarşısını almaq üçün tövsiyələr
- Körpəni arxası üstə yatızdırın. Bu mövqe nəfəs yollarının açıq qalmasına kömək edir və aspirasiya riskini azaldır.
- Yalnız ana südü ilə qidalanma (ilk 6 ay) – tədqiqatlar göstərir ki, bu, SIDS riskini azaldır.
- Körpə ilə eyni otaqda, amma ayrı yataqda yatın. Ana ilə eyni yataqda yatmaq təhlükəli ola bilər.
- Sərt və düz döşək seçin, yumşaq yastıq və yorğanlardan çəkinin.
- Əmzik istifadəsi – yuxu zamanı əmzik verilməsi SIDS riskini azaldır. Lakin bu yalnız körpə ana südünü tam əməndən sonra (təxminən 3-4 həftəlikdə) başlanmalıdır.
- Əkizləri ayrı-ayrı yatızdırın.
- Yatarkən arabada uzun müddət qalmasına yol verməyin.
- Körpəni aşırı geyindirməyin və otaq temperaturunun təxminən 22-23°C olmasına diqqət edin.
- Körpə tulumu istifadə edin – bu, həm təhlükəsizdir, həm də rahat hərəkət etməyə imkan verir.
- Körpənin yatağında tüklü oyuncaq və əlavə yastıq olmasın.
- Siqaretdən tamamilə uzaq olun. Həm hamiləlikdə, həm də doğuşdan sonra bu riskləri artırır.
Nəticə
Qəfil Körpə Ölümü Sindromu qarşısı tam şəkildə alına bilməyən, lakin riskləri azaldıla bilən bir vəziyyətdir. Körpənin təhlükəsiz yatma şəraitinin yaradılması, südəmər dövrdə düzgün qidalanma, ətraf mühitin zərərli faktorlarından uzaq durması və valideynlərin məlumatlı olması bu riskin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına kömək edir.
Qəfil Körpə Ölümü Sindromu (SIDS) üzrə Xülasə Cədvəli
| Kateqoriya | Əsas Məzmun |
| Ən çox rast gəlinən dövr | Həyatın ilk 6 ayı (xüsusilə 2–4-cü aylar) |
| Əsas bioloji risklər | Az çəkili doğulma, vaxtından əvvəl doğuş, tənəffüs yolu infeksiyaları |
| Ətraf mühit risk faktorları | Üzü üstə yatmaq, yumşaq döşək/yastıq, eyni yataqda yatmaq, otağın həddən artıq isti olması |
| Əlavə risk faktorları | Kişi cinsi, gənc ana yaşı (<20 yaş), siqaret/alkoqol istifadəsi, çoxsaylı və tez-tez doğuşlar |
| Qoruyucu tədbirlər | Arxası üstə yatızdırma, sərt döşək, ayrı yataqda yatmaq, əmizdirmə, əmzik istifadəsi (3–4 həftədən sonra), otaq temp. 22–23°C |
| Tövsiyə olunmur | Əkizlərin birlikdə yatması, körpənin arabada yuxuya buraxılması, yastıq və tüklü oyuncaqlar |
Pediatriya.az saytının təsisçisi Nərmin Əzizova