Qəfil (ani) körpə ölümü sindromu barədə. Həkim Nərmin Əzizova

20 Avqust 2021

Qəfil körpə ölümü sindromu körpələrin ilk illərində vizual olaraq tam sağlam uşaqların izah edilə bilinməyən və başa düşülməyən səbəbdən yuxu dövründə ani ölməsidir. Bu sindroma “beşik ölümü” də deyilir.

Belə uşaqlarda geniş anamnestik məlumatlar, klinik hekayələr toplanması və ya autopsiya nəticələri belə ölüm səbəbini izah etmək üçün mümkün olmur. Müşahidə edilən qəfil (ani) körpə ölümü sindromuna 90% hallarda həyatın ilk 6 ayında rast gəlinir. Sonrakı aylarda risk tədricən azalır. Belə ki, 5-6-cı aydan etibarən uşaqlar dönməyə başlayırlar.

Qəfil (ani) körpə ölümü sindromunun səbəbləri aşağıdakılardır:

Uşağın az çəkili olması. Vaxtından qabaq doğulma və ya çoxdöllü hamiləlik körpənin beyninin inkişafının geri qalmasına səbəb olur. Bu səbəbdən beynin tənəffüs və ürək kimi avtomatik kontrolu daha zəif olur;
Tənəffüs yolu infeksiyası. Qəfil (ani) körpə ölümü sindromunda ölən körpələrin həyatların son dövrlərində tənəffüs problemləri olduğu müəyyən olunmuşdur.
Körpənin fiziki və ətraf yuxu faktorları ölüm riskini artırır. Bu faktorlar uşaqdan uşağa dəyişir.

Ətraf mühit faktorları:

Körpənin beşiyi və ya yuxu pozissiyası ilə əlaqəli problemləri;
Üzü və ya yan tərəfi üzərində yatmaq. Üzü üzərində və ya yanı üzərində yatan körpələr arxası üstdə yatanlara nisbətən daha çətin nəfəs alırlar;
Yumşaq səth üstündə yatma. Qabarıq yorğan və ya örtük ilə üstü örtülən uşaqların nəfəs almasına maneə ola bilər;
Ana ilə yatma. Körpənin ana və atası ilə eyni otaqda yatması qəfil körpə ölümü riskini aşağı salır. Ancaq valideynlə eyni yataqda yatması uşağın rahat nəfəs alıb verməsini çətinləşdirə bilər.

Vacib məlumatlar:

Kişi cinsindən olan uşaqların qəfil (ani) körpə ölümü sindromu yaşaması daha yüksəkdir;
Qəfil (ani) körpə ölümü sindromuna həyatın ilk 3 ayında daha çox rast gəlinir;
Bəzi irqlərdə (Amerikan Hind, qaradərililər) qəfil (ani) körpə ölümü sindromuna daha çox rast gəlinir;
Bu sindroma qış aylarında daha çox rast gəlinir;
Ananın yaşının 20-dən aşağı olması, valideynlərin siqaret və ya digər zərərli vərdişlərdən istifadə etməsi, hamiləlik müddətində qidalanmanın zəif olması uşaqların qəfil (ani) körpə ölümü sindromu yaşaması riskini artırır;
Bəzi tədqiqatlara görə doğuş sayının 4-dən çox olması və doğuşlar arasındakı müddətin 2 ildən qısa olması risk faktorları arasında qeyd olunur.

Qəfil (ani) körpə ölümünə qarşı görülən tədbirlər:

Qəfil (ani) körpə ölümü riskini aradan qaldırmağın tam dəqiq bir həlli mövcud deyildir. Lakin, bununla yanaşı bir sıra məqamlara riayət olunsa bu riski azaltmaq olar:

Əmizdirmə. Tədqiqatlar nəticəsində körpələrin ilk 6 ay boyunca yalnız ana südü ilə qidalandırlması qəfil (ani) körpə ölümü riskini azaltdığını göstərmişdir;
Arxası üstdə yatızdırma. Qarın üstdə və yan tərəfə doğru yatızdırmaq ailələrə məsləhət görülmür. Uşaq oyaq olduqda siz yanınızda olaraq onu qarnı üstə və ya aynı üstə çevirərək onun boyun və bel əzələlərinin inkişafına kömək edə bilərsiz. Bu həmçinin uşağın baş formasının (plagiosefaliyadan) formalaşmasında da rol oynacaqdır. Lakin, uzun müddət olmamasına diqqət etməlisiniz və uşaq yorulduqda onu tez çevirməlisiz;
Əkizlərin birlikdə yatızdırılması məsləhət görülmür;
Körpələr evdə uşaq arabasında rutin (mütəmadi) olaraq yatızıdırılmamalıdır;
Həmçinin arxası üstdə yatma ilə üzü üstə yatılan uşaqları müqayisəsi aparılan tədqiqatda yuxu dövründə qaytarma və ya qusmanı aspirasiya etməməsi və uşağın daha rahat nəfəs alması üçün arxası üstdə yatmağa üstünlük verilir (“National İnstitutes of Health”);
Körpənizə yataq seçərkən diqqətli olun. Körpənin yatağının kifayət qədər sərt olmasına və çox qabarıq olmamasına diqqət edin. Qabarıq və yumşaq döşək və yorğan körpənin nəfəsinə maneə ola bilər. Yastıqdan istifadə olunmaması məsləhət görülür;
Körpənin yatağına tüklü oyuncaqlar və yastıqlar qoymamağa çalışın;
Körpənin yerini həddən çox isitməyin. Körpənin üstünü örtərkən örtüyün çiyin hissəsinə qədər örtməsinə diqqət edin. Körpənin başının örtülməməsinə xüsusi diqqət etməyiniz məsləhət görülür. Hətta körpənizin üstünü örtmək yerinə ona körpə tulumunu geyindirməyi məsləhət görürük;
Körpə tulumu uşağın ayaqlarının bitdiyi yerdən etibarən 10-15 sm qədər uzun olmalıdır. Bu körpənin ayaqlarını rahatca hərəkət etdirə bilməsinə imkan verir;
Körpələr tək öz yataqlarında yatmalıdırlar. Ana yuxuda körpənin üstünə dönə və ya yorğan körpəyə dolana bilmə ehtimalı ola biləcəyindən eyni yataqda yatması məsləhət görülmür;
Əmzik istifadəsi. Yuxuda körpəyə əmzik verilməsi Qəfil körpə ölmü riksini azaltdığı göstərilmişdir. Xüsusən körpəyə ana döşünə uyğunlaşdıqdan və ana südünü tam əmməyi bacardıqdan sonra təqribi olaraq körpənin ilk 3-4 həftəsindən başlaması məsləhət görülür. Qətiyyən əmziyə bal, şəkər və ya mürəbbə batırılıb uşağın ağzına qoyulmamalıdır;
Otağın temperaturu. Körpənin yatdığı otağın temperaturu 23 dərəcə olması ən uyğundur. Həmçinin körpəni qalın geyindirməyin.

Beləliklə də, Qəfil Körpə Ölümü Sindromu riskinin azaldılması təhlükəsiz yuxu təcrübələri, körpənin beyninin inkişafının zəifliklərinin başa düşülməsi və siqaret çəkmək kimi ana və ətraf mühit amillərinin aradan qaldırılması da daxil olmaqla çoxşaxəli yanaşma tələb edir. Körpələrin arxası üstə, təhlükəsiz mühitdə yatmasını təmin etməklə və zərərli maddələrə məruz qalmağı minimuma endirməklə, biz Qəfil Körpə Ölümü Sindromu hallarını əhəmiyyətli dərəcədə azalda və həssas körpələri qoruya bilərik.

Pediatriya.az saytının təsisçisi Nərmin Əzizova