Qəfil Körpə Ölümü Sindromu (SIDS): Risklər, Qorunma Yolları və Elmi Əsaslar. Həkim Nərmin Əzizova

20 Avqust 2021

Qəfil Körpə Ölümü sindromu nədir?

Qəfil Körpə Ölümü Sindromu (Sudden Infant Death Syndrome – SIDS) sağlam görünən bir körpənin həyatının ilk ilində, əsasən yuxuda olarkən, açıqlana bilməyən və qəfil şəkildə vəfat etməsidir. Bu vəziyyət bəzən “beşik ölümü” kimi də tanınır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına görə, bu sindrom körpə ölümləri arasında mühüm yer tutur.

SIDS hadisələrinin təxminən 90 faizi həyatın ilk 6 ayında, xüsusilə 2–4-cü aylarda baş verir. 6-cı aydan sonra risk tədricən azalır.

Mümkün tibbi və bioloji səbəblər

SIDS-in yaranması çoxfaktorlu səbəblərlə izah olunur. Bu səbəblər arasında aşağıdakılar əsas rol oynayır:

Bioloji meyllilik – vaxtından əvvəl doğulan və ya aşağı çəkili körpələrdə tənəffüs və ürək ritmini tənzimləyən beyin mərkəzlərinin tam formalaşmaması.
Xarici stres faktorları – yuxu zamanı üz üstə yatmaq, yumşaq döşək və yastıq istifadəsi, isti otaq şəraiti.
Həssas inkişaf mərhələsi – körpənin orqanizminin ilk aylarda tənəffüs və oyanma reflekslərinin zəif olması.

Ətraf mühitlə və yatış şəraiti ilə bağlı risk faktorları

Tədqiqatlar göstərir ki, aşağıdakı amillər SIDS riskini artırır:

Üzü və ya yan üstə yatmaq;
Yumşaq döşək, qalın yorğan, yastıq və tüklü oyuncaqların istifadəsi;
Körpənin valideynlə eyni çarpayıda yatması (eyni otaqda, lakin ayrıca çarpayı tövsiyə olunur);
Otaq temperaturunun 22–23°C-dən yüksək olması;
Körpənin artıq geyindirilməsi və örtülməsi;
Arabada və ya uşaq oturacağında uzun müddət yatması.

Sosial və fərdi risk faktorları

Kişi cinsinə mənsub körpələr;
Ana yaşının 20-dən aşağı olması;
Hamiləlik və doğuş sonrası siqaret, alkoqol və digər zərərli vərdişlər;
Çoxsaylı və arası 2 ildən az olan doğuşlar;
Qış aylarında riskin artması.

SIDS riskini azaltmaq üçün əsas tövsiyələr

American Academy of Pediatrics (AAP), CDC və WHO tərəfindən təsdiqlənmiş qoruyucu tədbirlər:

Körpə hər zaman arxası üstə yatızdırılmalıdır;
Körpə valideynlərlə eyni otaqda, lakin öz çarpayısında yatmalıdır;
Sərt və düz döşək istifadə edilməlidir. Yastıq, tüklü oyuncaq və qalın yorğanlardan çəkinmək lazımdır;
Yalnız ana südü ilə qidalanma (ilk 6 ay) SIDS riskini azaldır;
Əmzik istifadəsi (3–4 həftədən sonra, ana südünə tam uyğunlaşdıqdan sonra) tövsiyə olunur;
Əkiz və çoxlu doğulan körpələr ayrı-ayrı yatırılmalıdır;
Otaq temperaturu 22–23°C səviyyəsində saxlanmalıdır;
Körpə tulumları təhlükəsiz və rahat yatış üçün uyğundur;
Siqaretdən tam şəkildə uzaq durmaq vacibdir – həm hamiləlik zamanı, həm də doğuşdan sonra.

Qəfil Körpə Ölümü sindromu üzrə xülasə cədvəli

Kateqoriya	Əsas məzmun
Ən çox rast gəlinən dövr	Həyatın ilk 6 ayı (xüsusilə 2–4-cü aylar)
Əsas bioloji risklər	Az çəkili doğulma, vaxtından əvvəl doğuş, tənəffüs yolu infeksiyaları
Ətraf mühit riskləri	Üzü üstə yatmaq, yumşaq döşək/yastıq, eyni yataqda yatmaq, isti otaq
Əlavə risk faktorları	Kişi cinsi, gənc ana yaşı, siqaret/alkoqol istifadəsi, tez-tez doğuşlar
Qoruyucu tədbirlər	Arxası üstə yatızdırma, sərt döşək, ayrı yataq, əmizdirmə, əmzik istifadəsi, optimal otaq temperaturu
Tövsiyə olunmur	Əkizlərin birlikdə yatması, arabada uzun yuxu, yastıq və tüklü oyuncaqlar

İstinadlar

American Academy of Pediatrics. (2016). SIDS and Other Sleep-Related Infant Deaths: Updated Recommendations. Pediatrics, 138(5). https://doi.org/10.1542/peds.2016-2938
World Health Organization. (2023). Infant mortality and SIDS fact sheet. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infant-mortality
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2024). About SIDS and Safe Sleep. https://www.cdc.gov/sids/index.htm
National Health Service (NHS UK). (2023). Reducing the risk of SIDS. https://www.nhs.uk/conditions/sudden-infant-death-syndrome/
Lullaby Trust. (2022). Safer Sleep Advice. https://www.lullabytrust.org.uk/safer-sleep-advice/
Krous HF, Byard RW, et al. (2004). Sudden infant death syndrome: a definitional and diagnostic approach. Pediatrics, 114(1):234–238. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15231934/