Körpələr üçün “3 Gün Gözləmə Qaydası” (The "3-Day Wait Rule") barədə. Həkim Nərmin Əzizova, həkim Əli Quliyev

Körpələr üçün “3 Gün Gözləmə Qaydası” (The “3-Day Wait Rule”) barədə. Həkim Nərmin Əzizova, həkim Əli Quliyev

Dr. Nərmin Əzizova
Neonatoloq, K.Y. Fərəcova adına Pediatriya Elmi-Tədqiqat İnstitutunun Yenidoğulmuşların Reanimasiya və İntensiv Terapiya Şöbəsi; Azərbaycan Tibb Universiteti, I Uşaq Xəstəlikləri kafedrası; Pediatriya.az saytının təsisçisi.

Dr. Əli Quliyev
Tibb üzrə fəlsəfə doktoru, həkim-uzman. MedEra Hospitalın Pediatriya şöbəsinin müdiri.

Giriş

Doğulduqdan etibarən körpələr əsasən ana südü və ya süni qida ilə qidalanırlar. Təxminən altı aylıqdan başlayaraq, əlavə qidalar az porsiyalarla körpənin yeni dad və teksturalara uyğunlaşması üçün tədricən rasiona daxil edilir. Bu mərhələdə digər qidalar ana südü və ya süni qidanı əvəz etmək üçün deyil, körpənin fərqli qidalara alışmasını təmin etmək məqsədilə təqdim olunur. İlk porsiyalar hər yeməkdə bir-üç çay qaşığı qədər ola bilər. Əsas məqsəd körpənin qidaya reaksiyasını, xüsusilə allergik reaksiyalar və həzm problemlərini izləməkdir.

Valideynlər yeni qida təqdim edərkən qaz sancısı, həzm problemləri və ya allergik reaksiyaların yaranıb-yaranmayacağı ilə bağlı narahatlıq keçirirlər. Bu baxımdan, “3 Gün Gözləmə Qaydası” mühüm rol oynayır. Körpələrin hər biri fərqli orqanizmə və immun sisteminə malik olduğundan, bu metod onların qidaya reaksiyasını sistematik şəkildə müşahidə etməyə imkan verir.

“3 Gün Gözləmə Qaydası” nədir?

“3 Gün Qaydası” yeni bir qidanın təqdim edilməsindən sonra növbəti qidanı vermədən əvvəl ən azı üç gün gözləməyi tövsiyə edir. Bu müddət ərzində valideynlər və baxıcılar körpənin yeni qidaya qarşı allergik reaksiyalarını, yan təsirləri və həzm problemlərini müşahidə edə bilərlər. Bu metod, müəyyən bir qidanın uşağa problem yaratdığını dəqiq müəyyənləşdirməyə imkan yaradır. Bundan əlavə, qidaların tək-tək təqdim edilməsi körpənin fərqli dadları və teksturaları tanımasını asanlaşdırır.

Bir qidanın üç gün ərzində uğurla rasiona daxil edilməsindən sonra növbəti yeni qidanı təqdim etmək mümkündür. Bu sistemli yanaşma potensial allergenlərin müəyyən edilməsini asanlaşdırır və körpənin bərk qidalara keçidini rahatlaşdırır.

“3 Gün Gözləmə Qaydası” Necə Tətbiq Olunur?

Məsələn, əgər körpə əsasən ana südü və ya süni qida ilə qidalanırsa, valideynlər buxarda bişmiş kartofu az miqdarda zeytun yağı ilə təqdim edə bilərlər. Birinci gün körpə yalnız bir-iki çay qaşığı yeyə bilər. Sonrakı iki gündə isə porsiyanı azacıq artıraraq mümkün reaksiyaları müşahidə etmək olar. Əgər heç bir allergik reaksiya və ya həzm problemi yaranmazsa, üç gün keçdikdən sonra yeni bir qida, məsələn, düyü sıyığı təqdim edilə bilər.

Bu metodun tətbiqi ilə valideynlər körpənin hər hansı bir qidaya qarşı həssaslığını müəyyənləşdirə və ən uyğun qidalanma planını formalaşdıra bilərlər.

“3 Gün Gözləmə Qaydası” nə vaxta qədər saxlanmalıdır?

“3 Gün Gözləmə Qaydası” körpənin qidaya tam uyğunlaşmasına qədər tətbiq edilməlidir. Adətən, bu qaydanı 9-10 aylıqdan sonra dayandırmaq olar. Lakin, ailədə allergiya hallarının olması ehtimalı varsa, bu metodun 12 aya qədər davam etdirilməsi tövsiyə olunur. Əgər allergik reaksiyalar baş verərsə, həmin qidanı təkrar təqdim etməzdən əvvəl pediatrla məsləhətləşmək lazımdır.

Körpədə allergik reaksiyanı necə tanımaq olar?

Allergik reaksiyalar bəzi hallarda yeni qidanın qəbulundan bir neçə saat, bəzən isə bir neçə gün sonra özünü göstərə bilər. “3 Gün Gözləmə Qaydası” tətbiq edilərkən aşağıdakı simptomlara xüsusi diqqət yetirmək lazımdır:

• Dəridə səpgilər və ya qızartılar (xüsusilə yanaqlarda və ya bez bağlanan nahiyədə);
• Həzm problemləri: qarında köp, qaz sancısı, qusma, ishal, nəcisdə qan;
• Artan narahatlıq, gecə yuxu problemləri;
• Tənəffüs əlamətləri: burun tutulması və ya xırıltılı nəfəs alma.

Əgər bu simptomlardan biri və ya bir neçəsi müşahidə olunarsa, həmin qida dərhal rasiondan çıxarılmalı və təxminən üç həftə sonra yenidən sınaqdan keçirilməlidir. Əgər reaksiya yenidən ortaya çıxarsa, bu qida menyudan tamamilə çıxarılmalı və pediatrla məsləhətləşilməlidir.

“3 Gün Gözləmə Qaydası”nın elmi əsasları barədə

• Amerika Pediatriya Akademiyası (AAP) yeni qidaların tək-tək təqdim edilməsini tövsiyə edir ki, bu da qida allergiyalarını və həzm həssaslığını daha asan müəyyən etməyə kömək edir (AAP, 2021).
• Tədqiqatlar göstərir ki, 3 yaşdan aşağı uşaqların təxminən 6-8%-i qida allergiyalarına məruz qalır (Gupta və b., 2018).
• Araşdırmalara əsasən, erkən yaşlarda müxtəlif qidalar qəbul edən körpələr gələcəkdə daha sağlam qidalanma vərdişlərinə sahib olurlar (Maslin və b., 2019).
• Avropa Uşaq Qastroenterologiya, Hepatologiya və Qidalanma Cəmiyyəti (ESPGHAN) birdən çox yeni qidanın eyni vaxtda təqdim edilməsinin həzm sisteminə mənfi təsir göstərə biləcəyini bildirir və qidaların tədricən rasiona daxil edilməsini tövsiyə edir (ESPGHAN, 2020).

Əlavə qeydlər

• Körpələrin həzm sistemi hələ tam inkişaf etmədiyindən, birdən çox qidanın eyni vaxtda təqdim edilməsi narahatlıq və həzm problemlərinə səbəb ola bilər;
• Yeni qidaların tədricən təqdim edilməsi həzm sisteminin uyğunlaşmasına kömək edir və narahatlıq riskini azaldır;
• Körpənin qidalanma gündəliyinin aparılması valideynlərə hansı qidaların yaxşı qəbul edildiyini və hansılarının reaksiyaya səbəb olduğunu daha dəqiq müəyyən etməyə kömək edə bilər.

Nəticə

“3 Gün Gözləmə Qaydası” körpələrin digər qidalara təhlükəsiz keçidini təmin etmək və potensial allergik reaksiyaları izləmək üçün effektiv bir üsuldur. Bu sistematik yanaşma valideynlərə qidalanma prosesini daha asan və təhlükəsiz şəkildə idarə etməyə imkan yaradır. Hər hansı ciddi allergik reaksiyalar baş verdikdə, dərhal pediatra müraciət etmək lazımdır.

İstinadlar

• American Academy of Pediatrics (AAP). (2021). Introducing Solid Foods to Infants.
• Gupta, R. S., Warren, C. M., Smith, B. M., və b. (2018). The prevalence of childhood food allergy in the United States: An updated review. JAMA Network Open.
• Maslin, K., Dean, T., Arshad, S. H., və b. (2019). Nutritional interventions in infancy and later eating habits. Pediatric Allergy and Immunology.
• European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN). (2020). Complementary Feeding: A Position Paper.