2018-ci ildə səhiyyədəki nailiyyətlərimiz

“Ölkə.Az” trend-ə istinadən bildirir ki, Prezident İlham Əliyevin sosial yönümlü siyasətinin nəticəsi olaraq ötən il də Azərbaycanda çoxsaylı səhiyyə müəssisələrinin tikintisi, əsaslı təmiri və müasir avadanlıqlarla təchiz edilməsi həyata keçirilib. 2018-ci ildə Elmi Tədqiqat Tibbi Bərpa İnstitutu, Respublika Narkoloji Mərkəzi, Naftalan, Quba rayon Mərkəzi Xəstəxanaları əsaslı təmir-tikinti işlərindən sonra ən müasir tibbi avadanlıqlarla təchiz edilərək əhalinin istifadəsinə verilib. Buzovnada yerləşən Tibbi Reabilitasiya Mərkəzi, Qobustan, Qazax, Şəmkir, Goranboy rayon mərkəzi xəstəxanalarında təmir-tikinti işləri hazırda başa çatıb və gələn ilin ilk aylarında açılışa hazırlanır. Böyük diaqnostik imkanlara və kadr potensialına malik olan belə tibb ocaqlarının yaradılması həm paytaxtda, həm də bütün regionlarda əhaliyə yüksək keyfiyyətli və hərtərəfli tibbi xidmət göstərməyə münbit şərait yaradıb.

İl ərzində 18 yaşdan yuxarı respublika əhalisinin 77,4 faizi tibbi müayinələrdən keçirilib. Onların 6 faizində ilkin xəstəliklər aşkar olunub, 1,1 faizi dispanser nəzarətə alınıb, 2,9 faizi sağlamlaşdırılıb, 32,1 faizi əlavə müayinələrə cəlb edilib, 0,5 faizi hospitalizasiya olunub.

2018-ci ildə uşaqların 90 faizdən çoxu müayinələrə cəlb olunub. Tibbi müayinədən keçirilmiş uşaqların 5,5 faizi sağlamlıq vəziyyətinə görə dispanser qeydiyyata götürülüb, 1,2 faizi isə ixtisaslaşdırılmış tibb müəssisələrinə hospitalizasiya olunub.

Ümumilikdə 2018-ci il ərzində Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyində olan tibb müəssisələrinə 49 milyondan artıq müraciət olub, 727 min xəstə stasionar müalicə kursu keçib. Ötən il 9 minə yaxın insan reabilitasiya və sanator xidmətlərindən istifadə edib.

Maddi texniki bazanın inkişaf etdirilməsi, kadrların ixtisas səviyyəsinin yüksəlməsi hesabına bu gün ölkəmizdə bir sıra ağır xəstəliklər müalicə olunur, mürəkkəb əməliyyatlar, o cümlədən qaraciyər transplantasiyası, süni oynaq və açıq ürək əməliyyatları aparılır. İlin əvvəlindən 22 nəfərə dövlət hesabına böyrək köçürülüb, 114 xəstəyə endoprotezləşmə əməliyyatı aparılıb.

Son illərdə Respublika Talassemiya Mərkəzində irsi qan xəstəliklərinin radikal müalicə üsulu olan sümük iliyinin transplantasiyası əməliyyatı uğurla həyata keçirilir. Keçən il 12 sümük iliyi transplantasiyası aparılıb, onlardan 2 nəfər kəskin leykoz, digər 10 nəfər isə böyük beta-talassemiya xəstəsi olub.

2018-ci ildə dövlət hesabına 998 nəfərə kardiocərrahiyyə əməliyyatı icra olunub, onlardan 246-sı uşaqlardır. Xəstələrə 1686 angioqrafiya müayinəsi aparılıb və onlardan 633 nəfərə angioplastika əməliyyatı icra olunub.

Ümumilikdə 2018-ci ildə 280 mindən çox xəstəyə ən müxtəlif cərrahi əməliyyatlar həyata keçirilib. Maliyyə baxımından çox baha başa gələn yuxarıda adları sadalanan belə əməliyyatların dövlət hesabına icra olunması dövlətimizin əhalinin sağlamlığına verdiyi diqqət və qayğının bariz nümunəsidir.

Respublikamızda həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində ana və uşaqların sağlamlığını xarakterizə edən göstəricilərdə də müsbət dinamika əldə edilib. Əgər 2014-cu ildə respublikada körpə ölümü göstəricisi 10,2 promilli idisə, 2018-ci ildə beynəlxalq diridoğulma meyarları nəzərə alınmaqla bu rəqəm 11,0 promilli təşkil edir. Bu günə qədər 1000 qram və az çəki ilə doğulmuş 353 körpədən 126-nı xilas etmək mümkün olub. 2017-cü ildə 21 ana ölümü qeydə alındığı halda, keçən il bu rəqəm 17 olub.

Son illər strateji əhəmiyyətli məsələ kimi qan xidmətinin inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Əhalinin donorluğa cəlb edilməsi işinin aktivləşdirilməsi nəticəsində tədarük olunan qan və onun komponentlərinin miqdarı ilbəil artırılır. Belə ki, 2010-cu ildə 19,5 ton qan tədarük edilmişdisə, 2018-cı ildə bu rəqəm 38 tona yaxın olub. Yalnız Məhərrəm ayının Aşura günü ərzində 3827 nəfər insandan qan götürülüb və 1722 litr qan tədarük edilib. Hazırda tibb müəssisələrinin və xəstələrin “təhlükəsiz” donor qanına və onun komponentlərinə olan ehtiyacı tam ödənilir.

Artıq Azərbaycanda talassemiyalı xəstə uşaqların doğulmasının qarşısı alınması istiqamətində konkret addımlar atılır. Belə ki, il ərzində 126 mindən çox insanın qan nümunəsi müayinə olunub. Onların arasında 3842 talassemiya daşıyıcısı, 152 qazanılmış immunçatışmazlığı sindromu, 350 sifilis xəstəliyi aşkar edilib. Müayinə olunanların arasında talassemiyalı 55 cütlük aşkar edilib. Bu cütlüklərdən hamilə qalmış qadınların hər birindən götürülmüş döl materialının müayinəsi aparılıb. Nəticədə 16 sağlam, 27 daşıyıcı, 12 xəstə döl aşkarlanıb. Ümumilikdə, xəstəlik müəyyən edilmiş 12 halda hamiləliyin pozulması qadınlara məsləhət görülüb və həyata keçirilib.

Hazırda respublikamızda 1621 hemofiliyalı xəstə qeydiyyatdadır. Bu xəstələrə göstərilən tibbi xidmətin səviyyəsinin yüksəldilməsi, davamlı faktor preparatları ilə təmin olunması nəticəsində onların həyat keyfiyyətinin yaxşılaşmasına və bu xəstəlikdən yaranan əlilliyin və ölüm hallarının azaldılmasına nail olunub.

Azərbaycanda ötən il səhiyyə sahəsində görülən əsas işlərdən biri də icbari tibbi sığorta sisteminin tətbiqi ilə bağlı olub.

İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi 2018-ci ildən publik hüquqi şəxs kimi fəaliyyətə başlayıb, qurumun Nizamnaməsi və yeni strukturu təsdiq edilib.

Yola saldığımız il Agentlik üçün icbari tibbi sığortanın pilot layihə çərçivəsində Ağdaş rayonunda tətbiqi ilə bağlı ölkə başçısının imzaladığı fərmanla da yadda qaldı. Belə ki, ölkə başçısının 2018-ci il 16 fevral tarixli 1830 nömrəli fərmanı ilə pilot layihənin Ağdaş rayonunun inzibati ərazisində də həyata keçirilməsinə və Mingəçevir şəhəri, Yevlax rayonunda davam etdirilməsinə qərar verilib.

Əhalinin tibbi xidmətlərə əlçatanlığını artırmaq, pilot tibb müəssisələrini icbari tibbi sığorta sisteminə keçidə hazırlamaq, tibbi xidmətlərin maliyyələşməsində yeni mexanizmlərin tətbiqini sınaqdan keçirmək, səhiyyənin yeni maliyyələşmə sistemini yaratmaq məqsədilə həyata keçirilən bu layihə nəticəsində bir çox uğurlar əldə olunub.

Ötən il Agentlik Ağdaş rayonunda yerləşən tibb müəssisələrində (Məhkəmə Tibbi Ekspertiza və Patoloji Anatomiya Birliyinin şöbələri, sanitariya və epidemioloji xidmət, əczaçılıq və tibbi təhsil müəssisələri, habelə psixonevroloji və narkoloji dispanserlər istisna olmaqla) tibbi xidmətlərin keyfiyyətini yüksəltmək və tibbi xidmətlərə əlçatanlığı artırmaq məqsədilə bir sıra tədbirlər görüb. Tibb müəssisələrinin idarə edilməsi strukturu dəyişdirilib, tibbi təchizat yaxşılaşdırılıb, tibb işçilərinin əməkhaqları artırılıb. Mərkəzi Xəstəxanada 24 saat fəaliyyət göstərən diaqnostik laboratoriyalarda müasir tibbi avadanlıqlar quraşdırılıb ki, onlar qanın nəinki ümumi və biokimyəvi, artıq hormonal analizləri də həyata keçirməyə imkan verir. Laborator müayinələrin aparılması tamamilə avtomatlaşdırılıb.

Hazırda Mingəçevir şəhəri üzrə sanitar-epidemioloji tələblərə cavab verən 2, Yevlax rayonunda 5, Ağdaş rayonunda isə 15 ilkin səhiyyə müəssisəsi təşkil olunub. Ağdaş rayonunda, həmçinin 46 tibb məntəqəsi fəaliyyət göstərir. İlkin səhiyyə müəssisələrində ailə həkimləri tərəfindən 18 adda tibbi xidmət göstərilir.

2018-ci ilin əvvəlinə olan məlumata əsasən, Mingəçevir şəhərində 104 500, Yevlax rayonunda 127 400, Ağdaş rayonunda isə 108 700 nəfər əhali qeydiyyatdadır. Bundan əlavə, Mingəçevir şəhərində 19 798 nəfər, Yevlax rayonunda 8055 nəfər, Ağdaş rayonunda 2353 nəfər məcburi köçkün yaşayır. Hazırda pilot ərazilərdə 370 min nəfərdən çox qeydiyyatda olan əhali və məcburi köçkün icbari tibbi sığortanın 1829 adda tibbi xidməti əhatə edən baza zərfindən ödənişsiz istifadə edir. Bunlardan 480-i ambulator, 677-si stasionar, 18-i ilkin səhiyyə, 6-sı təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım, 23-ü isə fizioterapevtik xidmətlərdir. Baza zərfi, həmçinin 459 adda laborator müayinəyə və 166 adda həyati vacib, dəyəri yüksək xidmətlərə təminat verir.

Xüsusi olaraq qeyd edilməlidir ki, 2018-ci ilin ilk 9 ayı ərzində Mingəçevir şəhərində və Yevlax rayonunda cərrahi əməliyyatların sayı 2016-cı ilin eyni dövrü ilə müqayisədə təxminən 52% artıb. Ağdaş rayonunda isə 2017-ci ilin ilk 9 ayı ilə müqayisədə 2018-ci ilin eyni dövrü ərzində cərrahi əməliyyatların sayında təxminən 15 faiz artım müşahidə olunub. Məhz bu səbəbdən icbari tibbi sığortanın tətbiq olunduğu dövrlə əvvəlki illəri müqayisə etdikdə 2017-2018-ci illərdə pilot ərazilərdə əhali arasında ölüm hallarının sayında ciddi azalmalar müşahidə olunur. Belə ki, 2015-2016-cı illər üzrə pilot ərazilərdə müvafiq olaraq 2038 və 2020 ölüm halı qeydə alınıb. İcbari tibbi sığortanın tətbiqindən sonrakı dövrlərdə, yəni 2017-ci ildə 1949 ölüm halı, 2018-ci ilin 10 ayı üzrə isə 1558 ölüm halı qeydə alınıb.

Nəticələrə əsasən onu deyə bilərik ki, əhalinin tibbi xidmətlərə əlçatanlığının artması sayəsində vətəndaşlar vaxtında keyfiyyətli tibbi xidmətlər ala bilib və ölüm riskləri azalıb.

Pilot ərazilərdəki tibb müəssisələrində çarpayıların sayının əhalinin ehtiyaclarını üstələdiyini və bu çarpayıların saxlanmasının iqtisadi nöqteyi-nəzərdən səmərəsiz olduğunu nəzərə alaraq onların sayının azaldılması qərara alınıb. Ümumilikdə 2016-cı il ilin (Mingəçevir şəhərində və Yevlax rayonunda icbari tibbi sığortanın tətbiq olunmadığı il) ilk 9 ayı ilə müqayisədə 2018-ci ilin eyni dövrü ərzində Mingəçevir şəhəri üzrə çarpayı sayı 672-dən 300-ə, Yevlax rayonu inzibati ərazisi üzrə isə 267-dən 237-yə qədər (pilot ərazilər üzrə təxminən 43%) azaldılıb. Ağdaş rayonu ərazisində 2017-2018-ci illər ərzində çarpayı sayı eyni – 370 qalıb.

Beynəlxalq təcrübənin tətbiqi nəticəsində xəstəxanada yatış müddəti azalıb və xəstənin çarpayıda keçirdiyi günlərin orta sayı optimallaşdırılıb. Belə ki, 2016-cı ilin 9 ayı ilə müqayisədə 2018-ci ilin eyni dövrü ərzində Mingəçevir şəhəri ərazisində xəstələrin çarpayıda keçirdiyi günlərin orta sayı 9.5-dən 3.9-a, Yevlax rayonu ərazisində isə 16.5-dən 5-ə enib. 2017-ci ilin (Ağdaş rayonunda icbari tibbi sığortanın tətbiq olunmadığı il) 9 ayı ilə müqayisədə 2018-ci ilin eyni dövrü ərzində Ağdaş rayonu ərazisində xəstələrin çarpayıda keçirdiyi günlərin orta sayı 8.7-dən 6.9-a enib.

Həmçinin Agentik icbari tibbi sığortanın tətbiqi ilə bağlı həyata keçirdiyi islahatların effektivliyini, əhalinin və pilot ərazilərdəki tibb müəssisələrində çalışan tibb işçilərinin sistemdən məmnunluğunu qiymətləndirmək məqsədilə 2018-ci ilin ilk aylarında pilot ərazilərdə sorğular keçirib. Sorğuların əsasında analitik hesabatlar hazırlanaraq Agentliyin rəsmi internet saytında yerləşdirilib. Sorğuların nəticələri ümumilikdə əhalinin (84%) və tibb işçilərinin (87%) (həkimlər və orta tibb işçiləri) aparılmış islahatlardan məmnunluğunu göstərib.

Nəticələr onu deməyə əsas verir ki, icbari tibbi sığortanın tətbiqindən sonra tibbi xidmətlər əldə etmək üçün maddi sıxıntı keçirən respondentlərin sayı kəskin azalıb. Cərrahi əməliyyat olunan respondentlər arasında icbari tibbi sığortanın tətbiqindən əvvəlki və sonrakı dövrləri müqayisə etdikdə bu göstəricinin Mingəçevir şəhəri üzrə 59.3%-dən 4%-ə, Yevlax rayonu üzrə 61.8%-dən 3.1%-ə qədər endiyi müşahidə edilib. Respondentlərin maddi sıxıntı keçirməsi hallarının azalmasına səbəb isə pilot regionlarda yaşayan vətəndaşların baza zərfinə daxil olan 1829 adda tibbi xidmətdən ödənişsiz istifadə edə bilməsidir.

Həmçinin 2018-ci ildə Agentlik tərəfindən “Tibbi sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə qanun layihəsi hazırlanıb və Milli Məclis tərəfindən təsdiq edilib.

Ölkə.Az