Körpəmin neyromotor inkişafı
Körpənin inkifaşında geri qalma əlamətləri hansılardır?
Yaş dövrü | Mental inkişafda narahatedici əlamətlər |
0-1 ay | Yüksək səslərə reaksiya verməmək |
2 ay | Səslərə reaksiya verməmək, üzə baxmamaq |
4 ay | Səs çıxarmamaq, hərəkt edən əşyaları izləməmə, üzə gülümsəməmək |
6 ay | Səslərə dönməmək, əşyaları götürməməyə çalışmamaq, səsli gülməmək (qığıldamamaq) |
9 ay | Tanıdığı insanlara tanıyırmış kimi reaksiya verməmək, söhbət edildikdə səs çıxarmamaq |
12 ay | Adına reaksiya verməmsi, “yox” sözünü başa düşməmə, işarə etdikdə baxmamaq |
15 ay | Sadə sözləri deməməsi (baba, mama, nənə və s.), istədiyi əşyaları işarə edə bilməməsi |
18 ay | Ən az 6 sözünün olmaması, tanıdığı əşyaların nə işə yaradığını bilməməsi |
24 ay | Sadə əmrləri yerinə yetirə bilməmə, iki sözlük cümlənin olmaması, adi əşyalarla (qaşıq, daraq və s) nə edilməsini bilməmək |
36 ay | 3 sözlü cümlənin olmaması, oyunlar oynamağı bacarmamaq |
48 ay | “Bənzər və fərqli” qavramları başa düşə bilməmək, 3 mərhələli əmrləri yerinə yetirə bilməmək, başa düşülməyən danışıq, sadə suallara cavab verə bilməmək |
60 ay | Rəngləri, şəkilləri, hərfləri tanıya bilməmək, tualet/yuxu/geyinmə kimi gündəlik rutin işləri etdikdə həddindən artıq reaksiya vermək, həqiqi və xəyali oyunları ayıra bilmir. |
Yaş dövrü | Psixi emosional inkişafda narahatedici əlamətlər |
6 ay | Gülümsəmək və ya digər sevindirici əlamətlərin yoxluğu |
9 ay | Qarşılıqlı səs çıxarma, gülümsəmək və ya digər üz ifadələrin yoxluğu |
12 ay | Çağırdıqda ada reaksiya verməmək, hecalama (ba-ba, nə-nə və s.) yoxluğu,
qarşılıqlı jestlərin olmaması (göstərmə, uzatma, əl sallamaq) |
15 ay | Nə isə işarə edərək göstərmə və ya istəklərini göstərmə olmaması, adi sözlərin yoxluğu |
18 ay | Adi xəyali oyunların yoxluğu, danışma dili/jest-mimkaların yoxluğu |
24 ay | İki sözlü mənalı cümlələrin yoxluğu (təkrarlanma olmadan) |
Hər hansı bir yaşda | Əvvəl olan hecalama kimi, danışma və ya sosyal qabiliyyətlərin itməsi |
Yaş dövrü | Motor inkişafda narahatedici əlamətlər |
Motor inkişaf | |
4 ay | Üzü üstünə və ya dəstəkli oturmada zəif baş saxlama |
9 ay | Dəstəksiz otura bilməmək və ya ayaqlardan dəstək almamaq |
18 ay | Dəstəksiz gəzmənin olmaması |
Hər hansı yaşda | Əl və ya ayaqlarda simmetriyanın pozulması, əvvəl edə bildiyi hərəkətlərin itməsi |
Aylara görə normal neyromotor inkişaf
2 aylıq | · Əllərini əsasən yumruq şəklində edirlər
· Üzü üstünə qoyduqda başlarını qaldırırlar · Əşyalara gözləri və başları ilə 90 dərəcə izləyirlər · Tək hecalı səslər çıxarırlar |
3 aylıq | · Əllərini daha az yumruq kimi edirlər
· Üzü üstünə qoyduqda başlarını qaldırıb bir müddət saxlamağı bacarırlar · Yumşaq oyuncaqları əlində qısa müddətli tuta bilirlər · Başlarını döndürərək gözləri ilə əşyanı hər istiqamətdə izləyə bilirlər · Qarşılıqı danışmaya gülərək və səsçıxardaraq reaksiya verirlər · Səsli gülür (qığıldayırlar) |
4 aylıq | · Başını dik saxlaya bilir
· Əşyalara əlini uzadır və onu ağzına aparır · Səs gələn istiqamətdə başını döndürür |
5-6 aylıq | · Arxaüstü uzanarkən başını yerdən qaldıra bilir
· Üzüstədən arxası üstəyə çevrilə billir · Əşyanı bir əlindən digərinə keçirə bilir · Səslər çıxardır · Dəstək olunaraq otururlar |
7-8 aylıq | · Əllərindən dəstək edildikdə otura bilir
· Əşyalara stola vurur · Qolları ilə qarşısındakı insana uzana bilir · “Də-də, ba-ba” heclarını söyləyə bilir |
9-10 aylıq | · Dəstəksiz oturur, oturma pozisyasına keçə bilit
· Bir yerdən tutaraq ayaqda dura bilir · Əl sallayır və “ bay-bay” deyir · Köməklə stəkandan su içə bilir · Baş və işarət barmağını istifadə edərək cisimləri ala bilir |
11-12 aylıq | · Köməklə gəzə bilir
· Bir neçə mənalı söz deyə bilir · Geyinərkın kömək istəyir · Sadə əmrləri yerinə yetirir |
13-15 aylıq | · Özü gəzə bilir
· Söz ehtiyat sayı artmışdır · Qələmlə qaralama edə bilir · İstədiy əşyanı göstərə bilir |
18 aylıq | · Daha rahat gəzə bilir
· Köməklə pilləkan çıxa bilir · Topu qarşısındakını ata bilər · 2-4 kubu üst-üstə qoya bilir · Öz yeməyini yeyə bilir · Göz, qulaq və s kimi uzvlərini göstərə bilir |
24 aylıq | · Qaça bilir
· 2-3 sözlü cümlələrqura bilir · Kitab səhifələrini çevirə bilir · 4-6 kubdan qala düzəldir · “Sən, mən” kimi qavramları vardır |
2-3 yaş | · Rahat qaçır
· Pilləkan çıxıb düşə bilir · Tualet təlimi başlayır · Asan qaça bilmək |
4-5 yaş | · Tək ayaq üstündə dura bilir
· 3 təkərli velosiped sürə bilir · Qələmlə dairə və s. kimi işarələr çəkə bilir |
4-6 yaş | · Tək ayaq üstündə tullana bilir
· Özü geyinib soyuna bilir · Müxtəlif oyunlar oynaya bilir. |
Mütəxəssis pediatr Dr.Nərmin Əzizova
Elmi Tədqiqat Pediatriya İnstitutunun həkimi və dissertantı