Hepatit A virusu barədə sual-cavablar: Həkim-mütəxəssis Nərmin Əzizova
Hepatit A virusu nədir və virusun yayılması üçün əsas mənbələr hansılar hesab olunur?
Hepatit A virusu xüsusən qaraciyəri tutan sarılıqla müşahidə edilən yoluxucu xəstəlikdir. Nəcis ilə yayıldığı üçün təmiz olmayan su mənbəyi və bu sularla yuyulmuş qidalar virusun yayılması üçün əsas mənbədir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına əsasən hər il 1.4 milyon hepatit A virusuna yoluxma hallarına rast gəlinir.
Hepatit A virusundan necə qorunmaq olar?
Gigiyena qaydalarına düzgün riayət olunması və peyvəndlənmə hepatit A virusuna yoluxmadan qoruya bilər. Hepatit A xəstə insanların nəcisində tapıldığı üçün insandan insana keçə bilər. Əllər, su, qida və hər cür əşyalarla yoluxma baş verə bilər. Bu səbəbdən sözügedən virus sanitarizasiya (içməli suyun təmizliyi) və gigiyena olmayan yerlərdə asanlıqla yayıla bilər. Hepatit A xəstəsi asanlıqla başqalarını yoluxdura bilər.
Hepatit A virusunun əlamətləri nə vaxt ortaya çıxır?
Hepatit A virusunun əlamətləri virus ilə təmasdan ortalama 2-6 həftə sonra ortaya çıxır.
Hepatit A virusunu kimlər daha ağır keçirə bilər?
Hepatit A virusu böyüklərdə daha ağır klinik əlamətlər ilə müşahidə edilir. Yaş artdıqca rast gəlinən klinik əlamətlər daha çox müşahidə edilir.
Vacib məlumatlar:
- Hepatit A keçirməyən və peyvənd olunmayan insanlar xəstələrin bu virusa yoluxması risk altındadır;
- Xəstəliyin daşıyıcılarının nəcisi ilə çirklənmiş, qaynadılmamış, çiy və ya az bişmiş qida və içkilərdən (hətta mikroskopik miqdarda) istifadə etmək qəti qadağandır;
- Bu xəstəliyə xəstənin nəcisi ilə çirklənmiş şəxsi əşyalarla təmasda olduqda (bez, alt paltarı, dəsmal və sair), çirkli, xlorlu olmayan hovuzlarda üzmə səbəbindən, əllərini düzgün yumayan və ya çirklənmiş suda yuyan Hepatit A infeksiyası olan birinin hazırladığı yeməyi yeyərək, çirkli su (buz kubları daxil olmaqla) içməklə, çiy və ya az bişmiş qabıqlı balıqları çirkli sudan yeyərək yoluxmaq olar;
- Daha az hallarda, Hepatit A daşıyıcısı olan biri ilə cinsi əlaqə ilə ötürülə bilər.
Hepatit A virusunun klinik əlamətləri hansılardır?
- İştahsızlıq;
- Halsızlıq;
- Yorğunluq;
- Ürək bulanma və qusma;
- İshal;
- Çəki itkisi;
- Qızdırma;
- Qarın ağrısı (xüsusən mədə);
- Gözlərdə və dəridə sarılıq;
- Qaşınma;
- Nəcisdə rəngsizləşmə;
- Tünd rəngli sidik.
Hepatit A diaqnozu necə qoyulur?
Şikayətlər olduqda mütləq həkimə müraciət edilməlidir. Bu zaman müvafiq qan analizləri götürülür və diaqnoz qoyulur. Belə ki, həkim fiziki müayinələr apardıqdan sonra viral hepatitlərin qanda yoxlanılması ilə diaqnoz qoyulur.
Hepatit A virusundan necə müalicə aparılır?
Xəstəliyin xüsusi müalicə üsulu yoxdur. Əsas olaraq istirahət, mayedən çoxlu istifadə olunması, düzgün qidalanmanın təşkili vacibdir. Xəstəlik yoluxucu xəstəlik olduğuna görə xəstənin istifadə etdiyi əşyalar tam ayırd edilməli və sağlam şəxslərdən uzaq durulmalıdır. Xəstəliyi keçirən uşaqlarda yaranan antitellər ömürboyu xəstəlikdən qoruyuculuğu saxlayır.
Hepatit A virusundan qorunma yolları hansıdır?
- Hepatit A peyvəndi vurdurmalıdır.
- Yalnız bilinən, etibarlı sulardan istifadə etmək lazımdır;
- Tualet istifadəsindən əvvəl və sonra, yemək hazılamaqdan əvvəl, qida qəbulundan əvvəl və uşaqların altını təmizlədikdən sonra mütləq əlləri su və sabunla yumaq lazımdır;
- Çiy və ya az bişmiş məhsulların istifadəsindən çəkinmək lazımdır;
- Meyvə və tərəvəzlərin qabıqlarını soymaq, təmiz su ilə yumaq lazımdır;
- Uşaqlara tualet təlimini öyrətmək lazımdır.
Nərmin Əzizova
K.Y.Fərəcova adına Elmi-Tədqiqat Pediatriya İnstitutunun həkimi və dissertantı,
Azərbaycan Tibb Universitetinin əməkdaşı