Diş Qıcırtması (Bruksizm) – Uşaqlarda Niyə Baş Verir? Həkim Nərmin Əzizova
Bruksizm – diş qıcırtması olaraq da tanınan bu vəziyyət, uşaqlarda xüsusilə yuxu zamanı yuxarı və aşağı dişlərin istəmədən bir-birinə sürtülməsi ilə xarakterizə olunur. Təxminən hər 10 uşaqdan 3-də rast gəlinir və əsasən 5 yaşdan kiçik uşaqlarda müşahidə olunur. Çox vaxt bu hal gecə baş verdiyi üçün uşaq özü bunun fərqində olmur.
Diş qıcırtmasının əsas səbəbləri
Bruksizmin yaranmasına müxtəlif faktorlar təsir edə bilər:
- Stress və emosional gərginlik
- Diş çürükləri və ağız boşluğundakı digər problemlər
- Boğaz və qulaq iltihabları
- Allergik reaksiyalar və burun tıxanıqlığı
- Gastroezofageal refluks
- Bağırsaq parazitləri (xüsusilə qıl qurdu – enterobioz)
- Hiperaktivlik və diqqət defisiti sindromu (ADHD)
Stress – ən önəmli amil
Uşaqlarda diş qıcırtmasının ən çox rast gəlinən səbəbi psixoloji stress hesab olunur. Xüsusilə:
- Bağçaya və ya məktəbə yeni başlayan uşaqlarda
- Ailədə yeni bacı-qardaşın doğulması
- Ailədaxili gərginliklər
- Sosial mühit dəyişikliyi (yeni dostlar, müəllimlər və s.)
Bu kimi hallar emosional təzyiq yaradaraq bruksizmə səbəb ola bilər.
Ağız və diş quruluşu ilə bağlı səbəblər
Diş qıcırtması bəzən çənə və dişlərin quruluş anomaliyalarına bağlı olur. Xüsusilə:
- Süd dişlərinin daimi dişlərlə əvəz olunduğu 6–11 yaş arasında
- Dişlərdə nizamsızlıq və düzgün bağlanmama hallarında
- Diş çürükləri, abseslər və düzgün aparılmamış stomatoloji müdaxilələrdə
Bu hallar dişlər arasında təzyiqin artmasına və nəticədə diş qıcırtmasına səbəb ola bilər.
Diş çıxarma dövrü və bruksizm
Körpələr diş çıxardıqda damaq qaşıntısını azaltmaq üçün dişlərini sıxıb qıcırdada bilər. Bu hal adətən keçici xarakterlidir və diş çıxarma prosesi tamamlandıqdan sonra yox olur.
Refluks və diş qıcırtması
Əgər uşaq yedikdən sonra tez-tez qidanı ağıza gətirirsə, öskürür və narahatlıq hiss edirsə, refluks ehtimalı araşdırılmalıdır. Bəzən refluks simptomları gecə diş qıcırtması ilə özünü göstərə bilər.
Parazitlər və allergik faktorlar
- Bağırsaq parazitləri (xüsusilə qıl qurdu): Əgər uşağınızın yuxuda ağzından su axırsa və narahat yatmaq müşahidə olunursa, enterobiozdan şübhələnmək olar.
- Allergik uşaqlarda: Bruksizmin görülmə ehtimalı 3 dəfə daha çoxdur. Bu uşaqlarda tez-tez ağızdan nəfəs alma, xoruldama, burun axıntısı və qulaq ağrısı müşahidə edilir.
Ən çox rast gəlinən əlamətlər:
- Gecə və ya gündüz qıcırtı və ya tıklatma səsləri
- Dişlərdə aşınma və mina zədələnməsi
- Ağız içi toxumalarda (yanaq, dil, damaq) travmalar
- Çeynəmə əzələlərində səhərlər sərtlik və ağrı
- Çənə oynağında hərəkət zamanı səs və diskomfort
Mümkün ağırlaşmalar
Müalicə olunmayan bruksizm aşağıdakı problemlərə səbəb ola bilər:
- Diş minasının zədələnməsi
- İsti-soyuğa qarşı həssaslığın artması
- Dişlərdə çürük və düzülüş pozğunluğu
- Çənə oynağında ağrı və disfunksiya
- Üzdə narahatlıq və gərginlik
Müalicə və yanaşma
- Diaqnoz vacibdir:
İlk addım — uşağın diş həkimi tərəfindən müayinəsidir. Diş çürükləri və ya düzgün bağlanmayan dişlər varsa, müalicə olunmalıdır. - Psixoloji dəstək:
Əgər səbəb psixoloji gərginlikdirsə, uşaq psixoloqu ilə görüş tövsiyə edilir. Xüsusilə hiperaktivlik və diqqət çatışmazlığı olan uşaqlarda bu müayinələr vacibdir. - Parazitar və refluks müalicəsi:
- Parazit şübhəsi varsa – nəcis müayinəsi və lazım gələrsə antiparazitar müalicə aparılır.
- Refluks varsa – qida rejimi dəyişdirilməli, uşağın yatmazdan əvvəl 2 saat qida qəbul etməsi məhdudlaşdırılmalı, yatağın başı yuxarı qaldırılmalıdır.
- Stomatoloji müdaxilələr:
Əgər diş sıxma davam edərsə və dişlərə/çənəyə zərər verərsə, müəyyən qoruyucu aparatlar istifadə oluna bilər.
Nəticə
Diş qıcırtması uşaqlarda çox zaman keçici olur, lakin bəzi hallarda ciddi səbəblərin göstəricisi ola bilər. Valideynlərin diqqətli müşahidəsi və vaxtında həkimə müraciəti uşağın gələcək diş və ümumi sağlamlığı baxımından vacibdir.
Nərmin Əzizova, Pediatriya.az saytının təsisçisi