Diş qıcırtması nədir?

Diş qıcırtması nədir?

Diş qıcırtmasının elmi adı “Bruksizm” dir.  Uşaqlarda diş qıcırtma əsasən yuxu dövründə müşahidə edilir. Diş qıcırtma yuxarı və aşağı dişlərin bir birinə istəmədən sürtməsi nəticəsində yaranır. Hər 10 uşaqdan 3-də rast gəlinir.5 yaşından aşağı olan uşaqlarda daha çox rast gəlinir. Daha çox yuxuda edildiyindən uşaq bunu hiss etmir. Bruksizmin müxtəlif səbəbləri ola bilər. Bunlar diş problemlərinə bağlı ola bildiyi kimi hətta psixoloji və mədə bağırsaq problemlərinə də bağlı ola bilər.

Diş qıcırtmasının səbəbləri aşağıdakılardır:

1. Stress
2. Diş çürükləri
3. Boğaz iltihabları
4. Qulaq ağrısı
5. Allergik səbəblər
6. Refluks
7. Bağırsaq parazitləri – qıl qurdu (enterobioz)
8. Hiperaktivlik və diqqət defisiti sindromu.

Əsas səbəblər siyahsında ilk yeri stress tutur

Xüsusən bağçaya və ya məktəbə yeni başlayan uşaqlarda evdən ayrılma, məktəbə və sosial mühitə öyrəşmə kimi stress yarada biləcək mühitlər diş qıcırtmanın yaranmasına səbəb ola bilər. Əsasən stressə bağlı olan diş qıcırtmaları 3-7 yaş arasında müşahidə olunur.  Həmçinin ailədə qardaş-bacı qısqanclığı (ailəyə yeni gələn nümayəndə), ailədaxili gərginçilik, yeni dostlar, məktəbə başlamaq kimi hallarda da uşaqlarda diş qıcırtma müşahidə edilir.

Uşağınızın və ya körpənizin dişlərini qıcırtmasının digər əsas səbəblərdən biri ağız quruluşundan aslı ola bilər. Bunu həkim müayinə edərək dişlərin və çənə quruluşunun normal olub-olmamasını öyrənməlisiniz. Xüsusilə, süd dişlərin daimi dişlərlə əvəz olunduğu dövrdə (6-11 yaş) dişlərin bir biriylə təması və ya düzənsizlik (nizamlı düzüşülşün olmaması) diş qıcırtmalarına səbəb ola bilər. Həmçinin diş çürükləri, abseslər, süd dişlərin daimi dişlərlə əvəzləndiyi dövr, düzgün stomatoloji müdaxilənin olmaması da bruksizmə (diş qıcırtmasına) gətirib çıxara bilir.

Körpələr yeni diş çıxartdıqda damaqlarını çeyniyərək qaşıntılarını minimuma endirirlər. Hətta bu dövürdə bəzi uşaqlar gecə yatarkən və gündüz diş qıcırdaraq öyrəşkənlik halına gətirirlər. Diş çıxarma prosesi qurtardıqdan sonra bu qıcırtmalar öz-özünə dayanır.

Refluks diş qıcırtmaya səbəb ola bilər. Uşağınızın yediyi ağzına gəlirsə öskürür, üzünü büzür bəzən dişlərini qıcıqlandırmaqla özünü büruzə verə bilər. Belə də refluks düşünülüb həkimə müraciət edilməlidir.

Əgər uşağınızda diş qıcırtması ilə yanaşı yuxuda ağzından su axırsa bağırsaq parazitlərinin də  (qıl qurdu-enterobioz) şübhələnməlidir.

Aparılan son tədqiqatlara əsasən allergik uşaqlarda diş qıcırtmaya 3 qat daha çox rast gəlinir. Bu uşaqlarda əsasən gecə ağzı açıq yatmaq, xorullayan və burun ifrazatı axan uşaqlardır. Belə uşaqlarda qulaq ağrısına və qulaq iltihabına çox rast gəlinir.

Bunlarla yanaşı xronik sinusit, burun tutulmaları, tənəffüs yol iltihabı, sağlam və kifayət qədər olmayan qidalanma, allergik pozğunluqlar, hiperaktivlik və diqqət çatışmazlığı uşaqlarda diş qıcırtmasına səbəb ola bilər.

Ən çox rast gəlinən əlamətlər aşağıdakılardır:

• gecələri, gündüzləri və ya həm gecə həm gündüzləri çox müşahidə edilən qıcırtma və ya tıklatma səsləri
• ətrafdakıları narahat edəcək şəkildə çıxan səslər
• dişlərdəki yüngül, orta və ya ağır dərəcəli aşınmalar
• ağız içərisindəki damaq, yanaq, dil kimi yumşaq toxumalarda travmalar yaranır
• çeynəmə əzələlərində səhərlər yorğunluq, sərtlik və ağrı
• çənə oynağının hərəkət edərkən səs çıxarması

Ağırlaşma olaraq dişlərdə qıcırtma həddindən çox olduqda diş minasının zədələnməsinə, dişdə kiçik oyuqların yaranmasına, isti və soyuğa qarşı həssaslığın artmasına, dişlərin nizamlı düzülşünün pozulması və aralanmaların müşahidəsi, diş çürüklərinə və üzdə ağrılarla bərabər çənə problemlərinə səbəb olur.

Diş qıcırtması ailələri çox narahat edən şikayətlərdən biridir. Uşaqlarda xüsusən 12 yaşından sonra bruksizim az müşahidə edilir. Ailələr bu baxımdan bir az rahat ola bilərlər. Amma  yenə də həkim müayinəsi vacibdir. Belə ki,  əgər müalicə edilməzsə get-gedə daha da ağırlaşa bilər.

Diş qıcırtmalarında müalicə

Əsas diş qıcırtmasına səbəb olacaq problemlər müəyyən edilməlidir.

İlk öncə diş həkimi tərəfindən müayinə olunmalıdır. Yuxarı və aşağıda yerləşən dişlərin tam bağlanmasının qarşısını ala biləcək bütün problemlər həll olunmalı və müalicə edilməldir. Diş qıcırtmaya səbəb ola biləcək bütün səbəblər aradan qaldırıldıqdan sonra əgər dişlərini sıxmaya davam edirsə və sağlamlıq problemmləri yaradırsa (dişlərdə zədələnmə, çənə problemi və sair) aparat yerləşdirilməlidir.

Əgər uşaqlarda diş qıcırtma səbəbi quruluş probleminə bağlı deyildirsə, onda vaxt itirmədən uşaq psixoloqunun məsləhəti də alınmalıdır. Xüsusən, stress, hiperaktivlik və diqqət defisiti sindromundan əziyyət çəkilən  uşaq psixoluqlar tərəfindən müayinə olunmalıdır.

Həqiqətən parazitar xəstəlikdən şübhələnirsə ümumi nəcis müayinəsi olunmalı və ehtiyac olarsa antiparazitar müalicəyə başlanmalıdır.

Refluksdan şübhələnirsə uşağın qidalanma proqramı düzgün hazırlanmalıdır. Yatmazdan 2 saat əvvəl qida yeyilməməli, yatağın baş tərəfi 45 dərəcə qaldırlmalı, qazlı içkilər, şokolad, çips kimi qidalardan uzaq durulmalıdır.

Nərmin Əzizova

K.Fərəcova adına Elmi-Tədqiqat Pediatriya İnstitutunun həkimi və dissertantı